…page

Psalm 51: Heb medelijden met me

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 903-904)

Een lied van David. Voor de zangleider.
David maakte dit lied nadat de profeet Natan met hem gesproken had. Want David had met Batseba geslapen, terwijl zij getrouwd was met één van zijn soldaten.

God, u bent goed,
heb medelijden met mij!
Uw liefde is groot.
Vergeef me mijn zonden,
neem mijn schuld weg,
maak mij weer schoon.

Ik weet wat ik verkeerd heb gedaan,
steeds denk ik aan mijn fouten.
Ik ben schuldig, schuldig tegenover u.
Ik heb gedaan wat u verkeerd vindt.

God, u bent een goede rechter,
u geeft een eerlijk oordeel over mij.
Ik had al schuld toen ik geboren werd,
in de buik van mijn moeder was ik al schuldig.
Maar u wilt dat ik u trouw ben,
en u helpt me daarbij.
U zult mij wijsheid geven,
diep in mijn hart.

Neem mijn schuld weg,
dan kan ik weer bij u komen.
Maak mij weer schoon,
zo schoon als witte sneeuw.
U hebt mij zwaar gestraft.
Maak me nu weer vrolijk en gelukkig,
laat me weer juichen!
Let niet meer op mijn zonden,
vergeet wat ik verkeerd heb gedaan.

God, geef mij weer een onschuldig hart.
Maak mij van binnen nieuw,
zorg dat ik trouw blijf aan u.
Stuur me niet weg,
blijf dicht bij mij met uw kracht.

Red mij, en geef me weer vreugde,
geef me nieuwe moed.
Dan zal ik aan slechte mensen uw wetten leren,
zodat zij naar u gaan luisteren.

U bent mijn redder, God,
red mij van de dreigende dood!
Dan zal ik juichen over uw goedheid.
Heer, geef me kracht om te spreken.
Dan zal ik overal over u vertellen.

Heer, u wilt van mij geen offers op uw altaar.
Die offers geven u geen vreugde.
U wilt dat ik verdriet en spijt heb,
dat is het offer dat u wilt.

God, wees goed voor Jeruzalem,
bouw de muren van Sion weer op.
Dan wilt u weer offers ontvangen,
offers die volgens de regels worden gebracht.
Dan worden er weer dieren geofferd in uw tempel,
dan worden er weer stieren verbrand op uw altaar.

Naar psalm 51

(Karel Eykman, Het hoogste woord – bijbel voor kinderen,
De Fontein, Baarn 2003, blz. 156)

Help me, mijn God.
Nooit komt meer goed wat is gebeurd.
Wat ik heb gedaan, is niet goed te maken.
Ik weet niet hoe het verder zou moeten
en dat is allemaal mijn schuld.
Help me, mijn God.
Wat ik heb gedaan, heb ik U aangedaan.
Wat verkeerd is gegaan, heb ik op mijn geweten.
Ik kan dat niet vergeten, dat blijft maar draaien.
Dat waait niet meer weg uit mijn kop.
Help me, mijn God.
Schrob mij weer schoon met schuurpapier.
Help mij mijn viezigheid wit te wassen
om mij weer helemaal heel te maken
zo, dat je de barsten niet meer ziet.
Help me, mijn God.
Ik ben blut en sta alleen maar rood.
Mijn schulden zijn door geen geld te vergelden.
Ik heb alleen mijn hart aan duizend diggelen.
Meer heb ik niet te bieden, echt niet.
Help me, mijn God.
Geef mij weer een zuivere, heldere ziel
en ik heb niet van U terug.

Maak mij nieuw

(E. Roosen in Samuel 5 07/08, uitgeverij Averbode: naar psalm 51)

Heb medelijden
met mij, Heer,
Jij die liefde bent en
grenzeloos warmhartig.

Vergeef mij
wat ik fout deed.
Was mijn hart
witter dan sneeuw.

Maak mij nieuw.
Genees mij.
En laat mij delen
in jouw vreugde.

Want ik ben maar
een kleine mens.
En alleen bij Jou
kan ik gelukkig zijn!

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Voor de koorleider. Een psalm van David.
Toen de profeet Natan bij hem was geweest,
omdat hij bij Batseba was.

God, heb in je goedheid medelijden met me,
neem in je oneindige liefde weg wat ik misdeed.
Zuiver me helemaal van mijn zonde,
reinig me van alles wat ik verkeerd deed.

Ik weet dat ik schuldig ben:
wat ik fout deed, zie ik telkens weer voor mijn ogen.
Ik deed alleen verkeerd tegen Jou,
Jij doorziet het kwaad dat ik deed.

Je bent rechtvaardig in je oordeel.
Als een zondig mens ben ik geboren,
maar Jij verlangt waarheid.
Geef me wijsheid diep in mijn hart.

Reinig me, maak me zonder smet, witter dan sneeuw.
Laat vreugde opnieuw mijn deel zijn.
Jij die me gebroken hebt, laat me terug springen.
Sluit je ogen voor mijn zonden, wis mijn schulden.

God, geef me een nieuw, zuiver hart.
Duw me niet van Je af.
Maak me opnieuw blij om je redding,
geef me de kracht van een sterke geest

Dan wil ik je wegen tonen aan al wie verdwaald is.
Jij bent de God die me redt.
Dan zal ik jubelen om je vrijspraak:
God, open mijn lippen en mijn mond zal je loven.

Ik weet dat Je niet naar offers verlangt
en dat Je brandoffers afwijst.
Mijn berouwvol nederig hart zal mijn offer zijn
en dat is niet weinig in je ogen, God.

Maak Sion weer gelukkig, dat is je diepste wens
bouw de muren van Jeruzalem weer op.
Dan zul Je de offers, die Je gebracht worden, blij aanvaarden.
Ze zullen door vuur verteerd worden zoals voorgeschreven.
Dan zullen weer jonge stieren op je altaar liggen.

Stilstaan bij …

Natan
Natan was profeet aan het hof van koning David: hij moest de koning op godsdienstig gebied begeleiden en raad geven.

Reinigen
'Reinigen' doet denken aan reinigingsrituelen bij de joden, waarbij ze helemaal ondergedompeld worden. Die uiterlijke reiniging van de mens is het beeld voor een innerlijke reiniging, voor een verlost worden van schuld en zonde.

Zuiver hart
Het probleem van David zit in zijn hart dat onzuiver is, verdeeld, onstandvastig, onstabiel in toewijding (voor God en voor veel andere zaken).
Een zuiver hart is transparant in relatie tot God. Het is de bron van zuivere gedachten, verlangens, gevoelens en intenties.
In de Bijbel kan alleen God ‘scheppen’, alleen Hij kan iets volkomen nieuw maken. David weet dat hij zelf niet kan zorgen voor een zuiver hart en daarvoor aangewezen is op God.

Wegen
Met die 'wegen', de 'wegen van het leven', worden de raadgevingen / woorden / geboden van God bedoeld, die in de Bijbel staan.

Bij de tekst

Twee delen

In de tekst zijn twee delen:
. het eerste gedeelte is een schuldbekentenis
. het tweede gedeelte is een vraag om vergeving en vernieuwing.

De laatste twee verzen

Deze verzen zijn een buitenbeentje: ze vallen op omdat ze niet meer door de ik-persoon worden gebeden.
Misschien herkende de gelovige gemeenschap in de ballingschap zich in de ‘ik’, die zich in de eerdere verzen tot God richtte, zodat het smeekgebed van die ene uitgroeide tot het boetegebed van heel het volk.

Historische context

Volgens vers 1 werd deze psalm geschreven door koning David. Ze verwijst naar een dramatisch moment in zijn leven: hij maakte Batseba, de vrouw van Uria, zwanger en liet haar man doden om met haar te kunnen trouwen. (2 Samuel 11, 1-17)
De profeet Natan wees hem op zijn schuld. Toen David dat inzag, wilde hij nooit meer nog zo’n fout maken. Omdat hij dat niet op eigen kracht kon, bad hij tot God om vergeving en vroeg hij een nieuw hart.

Merk op dat David hierbij geen offers bracht aan God om zijn schuld goed te maken, maar spijt betoonde en wenste dat hij met de hulp van God zijn leven op een betere manier kon aanvatten.

Schuld / zonde

In het schuldgevoel staat de persoon centraal:
ik deed iets dat niet beantwoordt aan mijn ideale zelfbeeld.

In het zondebesef staat God centraal:
ik deed iets dat niet in de lijn ligt van wat God belangrijk vindt.

Merk op dat het gebed van David verder gaat dan de vraag om vergeving: hij vraagt om een nieuw hart. Vergeving rekent niet alleen af met verkeerde daden, maar ook met een verkeerd gericht hart.

Boetepsalm

Deze psalm is één van de zeven psalmen (Psalmen 6, 32, 38, 51, 102, 130, 143 ) die een ‘boetepsalm’ worden genoemd. Dit zijn psalmen die gebeden werden / worden
. bij de ziekenzalving, bij de stervensbegeleiding en de uitvaart.
. ze werden / worden ook voorgelezen op bijzondere kerkelijke dagen (b.v. Aswoensdag, Goede Vrijdag).
. ze kunnen ook gelezen worden om de eigen zonden te bekennen en berouw te tonen.

In de middeleeuwen stonden die boetepsalmen in bijna elk getijdenboek.
Boetepsalmen behoren tot de smeekpsalmen die samen meer dan een derde van het hele psalmenboek beslaan.

Jom Kipoer

Joden zingen psalm 51 op Jom Kipoer, de Grote Verzoendag.
Jom Kipoer sluit tien dagen boete en vasten af en is het begin van het Joodse Nieuwjaar.

Bijbel en kunst

Muziek

O. LASSUS

Miserere mei
In opdracht van Albrecht V van Beieren zette Orlandus Lassus (1532 - 1594) deze psalm, samen met de andere boetepsalmen, op muziek voor de liturgie van de Goede Week.

Klik hier om deze psalm te beluisteren.

G. ALLEGRI

Miserere
Gregorio Allegri (1582 – 1652) was een Romeinse priester en componist van barokke kerkmuziek.
Het Miserere (Psalm 51), zijn bekendste werk, componeerde hij in 1638 voor twee koren, het ene vier- en het ander vijfstemmig. Sindsdien wordt dit werk elk jaar op Goede Vrijdag in de Sixtijnse Kapel uitgevoerd.
Paus Urbanus VIII was zo op dit werk gesteld, dat hij verbood om het buiten het Vaticaan uit te voeren. Daarom werd de partituur ervan goed verborgen gehouden. Daar kwam een einde aan toen Mozart (14 jaar) in 1770 met zijn vader Rome bezocht en het werk uit het hoofd opschreef nadat hij het had gehoord.

Klik hier om dit werk te beluisteren.

H. GORECKI

Miserere, Op. 44 (35 minuten)

De Poolse componist Henryk Górecki (1933-2010) schreef de muziek van het Miserere (andere naam voor psalm 51) voor een groot a capella gemengd koor in 1981. Het was een aanklacht tegen het optreden van de overheid tegen de Poolse vakbond Solidarność in de stad Bydgoszcz.
Het werk bestaat uit 11 delen:
In de eerste 10 delen is 'Domine Deus noster' (Heer onze God) de enige tekst.
In het 11e deel is 'Miserere nobis' (Heb medelijden met ons) de enige tekst.

Klik hier om dit werk te beluisteren.

TRIO MANDILI

Psalm 51

Het trio mandili zingt polyfonisch.
Bij sommige liederen bespelen ze de pandoeri, een traditioneel Georgisch snaarinstrument.
Mandili in de naam van het trio, verwijst naar de Georgische sjaal, die de zangeressen dragen.

Klik hier om psalm 51 in hun uitvoering te beluisteren.

Merk op dat de titel van de YouTubevideo 'Psalm 50' vermeldt, terwijl deze uitvoering te beluisteren valt bij psalm 51.
Dit komt omdat de nummering van de psalmen verschilt:
. de Oosters-orthodoxe Kerk gebruikt de Hebreeuwse indeling.
. de Rooms-katholieke Kerk gebruikt de Latijnse vertaling (Vulgaat) die de Griekse indeling gebruikt.

Schilderkunst

G. ROUAULT

De oude koning
(Naar Irena Tippett in www.artway.eu)

Klik hier om het kunstwerk te zien.

Dit werk van Georges Rouault lijkt de belichaming van Psalm 51. Bijna elke regel van die psalm komt op het schilderij terug.
Deze koning zit alleen, met hangende schouders en in gebed. In zijn gebogen houding zien we een verootmoedigde ziel en in zijn verbrokkelde voorkomen een gebroken geest. Zijn gesloten ogen leiden ons zijn berouwvolle hart binnen.
Om de koning heen is een oplichtende blauwe en gouden gloed. Het hemelse blauw keert ook terug op zijn borst.
Afgebakend door dikke zwarte penseelstreken licht de zondaar-koning op als een heilige in een gebrandschilderd raam. In zijn handen houdt hij een bosje witte bloemen: hij vond vergeving en vrede.

Suggesties

Grote kinderen

DOEN

Kalligrafie

De kinderen zoeken in de psalm de zin die hen het meest aanspreekt.
Die schrijven ze in mooi verzorgde letters binnen de contouren van een hart of een kruis.

Jongeren

INLEVEN

Een psalm van David

Deze psalm wordt toegeschreven aan koning David. Zijn affaire met Batseba en de moord op haar man waren de aanleiding voor deze psalm vol berouw en schuldgevoelens en de vraag aan God om hem een ‘nieuw hart’ te geven.
Lees in de Bijbel: 2 Samuel 11, 1 – 12, 25: David en Batseba
Schrijf over deze gebeurtenissen alsof het een krantenartikel was.

Lees daarna psalm 51 en herschrijf die in je eigen woorden - alsof je zelf koning David was die nu leeft.
Plaats deze herschreven psalm in een kader bij het krantenartikel dat je eerder schreef.

Bidden om een nieuw hart

De aanleiding die koning David had bij het schrijven van psalm 51 behoort niet direct tot de leefwereld van jongeren. Maar ze kennen wel de toenemende aandacht voor de natuur en het milieu. En meer dan vroeger zijn ze zich bewust van de schuld die mensen hebben aan de negatieve invloed die ze op de natuur en het milieu hebben.

Ze bestuderen eerst heel goed deze psalm en zoeken / herkennen er de twee delen in:
. Deel 1: bekennen van schuld
. Deel 2: bidden om vergeving en een nieuw hart

Daarna schrijven ze hun eigen psalm (psalm nr ... - het getal van het lopende jaar) die ze richten tot de Schepper van hemel en aarde. In die psalm komen de tekortkomingen van de mens tegenover de natuur aan bod.
In die nieuwe psalm die ze schrijven, zijn er ook twee grote delen:
. een eerste deel waarin ze de tekortkomingen van de mensen tegenover de natuur verwoorden
. een tweede deel waarin ze God vragen om vergeving en om een nieuw hart dat …