Wie was hij?

Persoonlijk leven

Volgens de Bijbel was Amos (= ‘drager’ of ‘een last’) een boer die schapen fokte en vijgen kweekte. Waarschijnlijk had hij een aanzienlijk vermogen waarmee hij goed kon rondkomen, want hij had geen bijverdienste nodig.

Hij woonde in Tekoa (het huidige Tuqu' in Palestina), 8 km ten zuidoosten van Betlehem (Zuidrijk Juda) op de grens van de woestijn van Juda en het landbouwgebied.
Hij was wellicht een ontwikkeld man die in het buitenland reisde en een goed inzicht had in de economie en politiek van zijn tijd.

Hij trad op als profeet in het Noordrijk (Israël) rond 760-750 voor Christus. Hij was ervan overtuigd dat geloven in God gevolgen had voor zijn manier van leven. Dat hij vanuit het Zuidrijk in het Noordrijk ging prediken geeft aan dat hij de politieke grenzen, die er intussen waren, niet erkende. Maar dat hij vanuit het Zuidrijk in het Noordrijk kwam profeteren, werd niet in dank aanvaard. Zo vond Amasja, een priester van Betel, dat Amos Israël (= Noordrijk) moest verlaten en maar in Juda moest gaan profeteren.

Amos was een tijdgenoot van Jesaja, Micha en Hosea.

Een joodse legende vertelt over zijn levenseinde dat hij op zijn ezel werd vastgebonden en in een ravijn geduwd.

Een 'kleine' profeet

‘Amos’ is in de Bijbel het derde boek van de 'kleine profeten'. 'Klein' slaat op de lengte van het geschrift op zijn naam en niet op zijn gestalte en ook niet op het belang van zijn optreden. Dat hij een profeet was wil zeggen dat men hem zag als een woordvoerder van God. Lees meer over profeten.

De tijd van Amos

Na de dood van koning Salomo (rond 931 voor Christus) werd zijn rijk gesplitst in het Zuidrijk (Juda) en het Noordrijk (Israël). Israël kende onder koning Jeroboam I een relatieve rust na de onlusten bij die splitsing.

Toen Amos in het Noordrijk (Israël) optrad, was koning Jerobeam II (783-743 voor Chr.) aan de macht. Zijn boodschap moet totaal onverwacht geweest zijn omdat men onder Jerobeam II vrede kende en een economische bloei, iets wat men zag als een bewijs en een teken van de bijstand van God. Maar koningen en rijken misbruikten hun macht en trokken alle rechten naar zich toe, zodat gewone mensen aan hun willekeur waren overgeleverd.
Zo moesten boeren bij vee-epidemiën leningen aangaan. Konden ze die niet op tijd terugbetalen, dan moesten ze hun materiaal, hun landerijen, hun huizen en tenslotte hun kinderen als werkslaven afstaan. Was dat nog niet voldoende, dan moesten ze zichzelf verkopen. Zo werden ze slaven van grootgrondbezitters.
Herders overkwam hetzelfde toen hun kuddes bij aanhoudende droogte geen gras meer vonden. Dat rijke mensen de armen zo onrechtvaardig behandelden, maakte Amos woedend.

Amos zag de dreigende inval van Assyrië als het gevolg van de uitbuiting van de arme.

Amos en de XXIe eeuw

Vandaag zou Amos ongetwijfeld de rijke landen op de korrel nemen: ze leven alsof er niets aan de hand is. Ze sluiten hun grenzen voor vluchtelingen, terwijl er dagelijks duizenden kinderen sterven van honger en mensen verwikkeld zijn in uitzichtloze burgeroorlogen, waardoor hun elk menswaardig leven ontzegd wordt.

Het boek Amos

Ontstaan

Het boek Amos groeide waarschijnlijk rond een aantal uitspraken van de profeet Amos, die na zijn dood door een volgeling werden geordend. Dé thema’s in dit boek zijn: rechtvaardigheid, protest tegen de verdrukking van de armen en opkomen voor de armen.
Men neemt aan dat de tekst in zijn huidige vorm het resultaat is van veel redactionele bewerkingen. De laatste bewerking zou gebeurd zijn door een schrijver uit Juda na de Babylonische ballingschap, dus na 539 voor Christus.
Amos is de eerste profeet van wie de uitspraken in boekvorm bewaard bleven.

Inhoud

Amos klaagt aan:
- de uitbuiting en onrechtvaardige behandeling van de armen en vooral het groeiende onderscheid tussen rijk en arm. Elke onrechtvaardigheid is een misdaad tegenover God. Want het verbond tussen JHWH en zijn volk, stelt ook eisen aan het gedrag binnen de gemeenschap.
- de buitensporige luxe van de rijken (de leiders van het volk en hun vrouwen).
- de schijnheilige eredienst: het formalisme van de eredienst en de eredienst als alibi om niet rechtvaardig te zijn.

Israël is pas trouw aan zijn uitverkiezing, wanneer het God, die het volk uitverkoos, onder alle omstandigheden eer bewijst en zijn heilige naam niet ontwijdt door onrechtvaardig te handelen. Elke overtreding van de morele wet, zowel door de heidense naties als door Israël, zag Amos als een provocatie van God zelf.

Kijk op God

Amos sprak zijn profetische onheilswoorden niet uit op Judeese grond (in het Zuidrijk), maar in het Noordrijk. Dit betekent dat JHWH universeel is en dat de tien woorden (geboden) voor alle volkeren gelden.
Omdat JHWH rechtschapen is, kan Hij onrechtvaardigheid, oneerlijkheid en immoraliteit niet dulden. Daarom zullen overtreders door JHWH streng gestraft worden.

Amos en kunst

Miniatuur

Op deze miniatuur stellen twee gevleugelde dieren de letter V voor, de eerste letter van het eerste woord van het boek Amos: 'Verba' (De woorden).
Amos houdt een bazuin tegen zijn mond, waarmee hij het volk en zijn leiders uit het Noordrijk wakker wil maken.

Suggesties
Wordt wakker!
Zorg voor een aantal kranten. De kinderen / jongeren knippen er de titels uit die wantoestanden bij ons en in de wereld vermelden. Ze maken daar een collage van.

- Schrijf erbij wat Amos bij deze collage zou zeggen.
Vergeet hierbij niet dat Amos een profeet was, een woordvoerder van God. Dat betekent dat zijn ongenoegen voortkomt uit een nadenken en aanvoelen van zijn relatie tot God.

Een eigen miniatuur
De kinderen tekenen de letter A zoals men in de Middeleeuwen de A zou getekend hebben als eerste letter van een geschrift. Omdat de letter A staat voor de eerste letter van Amos, tekenen de kinderen die letter met elementen die verwijzen naar Amos.

TIP
Omdat het tekenen van een miniatuur voor de kinderen een nogal moeilijke opgave kan zijn, kun je vragen om de contouren van een grote letter A te tekenen. Daarin tekenen ze elementen die naar Amos verwijzen of ze kleven / schrijven er woorden / teksten / foto's in die Amos typeren of naar hem verwijzen.

Icoon

Deze Russisch-orthodoxe icoon werd geschilderd in het begin van de 18e eeuw voor de iconostase van een kerk in Kizji (Rusland), een eiland dat bekend is voor zijn houten kerken, kapellen en huizen.

Suggestie
In het orthodoxe christendom is het de gewoonte om profeten af te beelden met een geopende boekrol waarop een belangrijke uitspraak van de bewuste profeet staat.
- Welke woorden van Amos zou jij uitkiezen om op zo'n boekrol te schrijven?

Suggestie

Grote kinderen

VERTELLEN

Het verhaal van Amos

(Naar: Echt tov 5, Weg van de wereld!?, uitgeverij Pelckmans, 2013, p. 10)

Omstreeks 750 voor Christus: het Bijbelse volk is verdeeld in twee kleine koninkrijken: Juda in het zuiden, Israël in het noorden. In het noorden regeert koning Jerobeam al dertig jaar.
Amos woont in het zuiden, in Juda. Hij fokt er schapen en kweekt vijgen. Amos gelooft in Jahwe die het Bijbelse volk een hele tijd geleden uit Egypte heeft bevrijd. Daar moesten ze werken als slaven. Net als Jahwe kiest Amos voor de zwakke mensen. In zijn tijd hadden vooral de boeren het moeilijk. Er was een sprinkhanenplaag en grote droogte, waardoor en bijna geen oogst was ...
Amos vindt dit onrechtvaardig en begint te bidden. Maar hoe meer hij erover nadenkt, hoe meer hij beseft dat dé grootste ellende voor de armen niet de natuurrampen zijn, maar de onrechtvaardigheid die er heerst in het land.
De koning, zijn hofhouding, de ambtenaren en de kooplui leven alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Ze hebben alles wat ze willen, terwijl het gewone volk in armoede leeft. Ze profiteren van de armen en buiten hen uit.
Steeds luider hoort Amos in zichzelf een stem die zegt: 'Ga als profeet naar mijn volk in het noorden.' En Amos vertrekt. In het noorden klaagt hij met de kracht van Jahwe de rijkdom van rijken aan en het sociale onrecht.

Amos in 'Bijbelin1000seconden.be'

Amos 6, 1a.4-7:	Wee de zorgelozen
Amos 7, 10-17:	De boodschap van Amos
Amos 7, 12-15:	Vrij!
Amos 8, 4-7:	Dit zal Ik nooit vergeten
Amos 9, 11-15:	Een nieuwe toekomst