Niet zo onbekend
Kruisteken
In de woorden die gezegd worden bij het maken van een kruisteken wordt de heilige Geest genoemd:
In de naam van de Vader
God als Vader, Schepper, bron van leven
en de Zoon
God in mensen zichtbaar, vooral in Jezus Christus, die zijn zoon genoemd wordt.
en de heilige Geest.
God is te voelen als een kracht die mensen in beweging zet.
Amen
Het credo/geloofsbelijdenis
Een deel van de geloofsbelijdenis werd gegroepeerd rond het geloof in de Heilige Geest:
Ik geloof in de Heilige Geest,
die Heer is en het leven geeft,
die voortkomt uit de Vader en de Zoon,
die met de Vader en de Zoon te samen wordt aanbeden en verheerlijkt,
die gesproken heeft door de profeten.
De ‘Geest’ in het Nederlands
'Daar heerst een goede geest'
'Begeesterd zijn'
Spreken met beelden
Omdat de Heilige Geest moeilijk te vatten is, zocht men beelden om over Hem te spreken.
WIND
Wind werkt onzichtbaar maar krachtig (bijvoorbeeld: storm). Je kunt wind niet zien, maar wel voelen: hij verfrist en brengt in beweging. Een ideaal beeld om Gods werking aan te duiden.
De Geest duwt mensen vooruit als een wind in de rug.
Proefje
Houd een papier voor je mond - er gebeurt niets
Hou een papier voor je mond en blaas - er papier begint te bewegen.
Toch is de 'wind' die gemaakt werd, niet te zien.
ADEM
'Jahwe boetseerde de mens uit stof, van de aarde genomen, en Hij blies hem de levensadem in de neus' (Genesis 2, 7)
Adem verwijst naar de leven schenkende, scheppende kracht van God.
Zoals de lucht die de mens in en uitademt, zo werkt de Geest van God bij mensen. Hij brengt alles in beweging en tot leven. Waar de ademhaling afbreekt, treedt de dood in.
Proefje
Houd een korte tijd de adem in. (Bijvoorbeeld 15 seconden)
Beschrijf wat je voelt als je nadien terug ademt.
DUIF
Al in het tweede vers van de Bijbel wordt over de Geest geschreven:
'Gods Geest zweefde over de wateren' (vertaling Petrus Canisius);
'Een hevige wind joeg de wateren op' (vertaling K.B.S.)
De woorden 'Geest en wind' zijn een vertaling van het Hebreeuwse 'ruah'. Zweven roept vleugels op, zodat men bij de visuele voorstelling van dit vers aan een vogel, een duif dacht.
Zo schrijven de evangelisten dat de Geest van God als een duif neerdaalde bij het doopsel van Jezus. Dit betekent dat God op een bijzondere wijze in Jezus werkzaam is.
VUUR
Mozes bij het brandend braambos.
Vurige tongen met Pinksteren.
Vuur trekt mensen aan, maar stoot ze ook af. Daarom is vuur een geschikt beeld om over God te spreken. Mensen worden aangetrokken door God, die ze heel dicht bij hen kunnen voelen.
Maar tegelijk merken ze hoe groot en onbegrijpelijk God is: Hij is Anders!
Vragen van kinderen
Wat is de Heilige Geest eigenlijk? - Lisa, 11 jaar
(C. LETERME in Samuel 2001, nr 8, p. 2)
Christenen spreken op drie manieren over God: ze spreken over God als over hun vader in de hemel. Ze herkennen Hem in de manier waarop Jezus geleefd heeft. En ze voelen God aan als de Geest die hen bezielt.
Maar wat kun je je nu voorstellen bij 'Geest'? Even proberen...
Ben je al eens buiten geweest toen het hard waaide? voelde je toen ook hoe die wind je vooruit duwde? Wind kun je niet zien, maar je kunt hem wel voelen.
Ben je al eens zo snipverkouden geweest dat je naar adem moest happen? Is het jou dan ook opgevallen hoe belangrijk die adem wel voor jou is? Hoewel je je adem niet kunt zien, toch is die levensbelangrijk voor jou.
Christenen vergelijken de heilige Geest met wind en met levensadem. Net zoals de wind duwt en stuwt de Geest hen vooruit, zodat ze enthousiast worden om van de wereld een plaats te maken waar mensen het goed hebben omdat ze van elkaar houden. En net zoals adem is de Geest van God voor christenen levengevend en levensbelangrijk.
Wie is dat, de Heilige Geest? - Lore, 12 jaar
(C. LETERME in Samuel 2005, nr 7, p. 2)
Christenen spreken over God als over de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Van deze drie is de Geest de meest ongrijpbare, de meest onzichtbare. Van Hem wordt gezegd dat Hij de kracht van liefde is die van God komt.
Over de Heilige Geest wordt gesproken als wind. Wind zie je niet, maar je kunt die wel voelen: hij verfrist en brengt in beweging. Zoals wind je in de rug kan vooruit duwen, zo duwt de Geest je vooruit.
Over de Heilige Geest wordt ook gesproken als over adem. Adem zie je niet, toch zorgt je adem ervoor dat je in leven blijft. Zoals de lucht die de mens in en uitademt, zo werkt de Geest van God bij de mensen. Hij brengt bezieling, spirit, begeestering.
Zoals je de kracht van de wind kunt zien aan huizen en bomen, en de kracht van de levensadem in het leven van de mensen, zo kun je de kracht van de Heilige Geest zien in die mensen die er vol van waren: Jezus en alle mensen die heilig genoemd worden. Waar liefde, vreugde, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid en ingetogenheid zijn, daar is Hij werkzaam.
De Heilige Geest en kunst
Beeldende kunst
Glasraam (Taizé)
Dit kleine glasraam uit Taizé dat Pinksteren voorstelt, geeft de Heilige Geest symbolisch weer als een duif.
Heel opvallend is de rode kleur van die duif en de achtergrond waarin ze vliegt. Dit rood doet denken aan de warme vuurgloed van het innerlijke vuur dat die Geest brengt.
Zelf een glasraam maken
Kinderen
Maak een lijntekening van een duif op een dik transparant papier.
Kleur de vlakken in met een kleurpotlood.
Overtrek de lijnen van de tekening met een dikke zwarte stift.
Hang het 'glasraam' voor het raam.
Jongeren
Maak een eenvoudige tekening met een dikke zwarte stift (de lijnen mogen 0,5 cm dik zijn) op een stevig papier.
Snijd de vlakken binnen de lijnen weg met een cutter.
Vul de vlakken nadien op en stukken gekleurd transparant papier.
L. MERCKX
Geest (2021)
Over dit werk schrijft de kunstenaar Leo Merckx:
“‘Geest’ schilderde ik in volle corona-tijd. Het werk oogt somber, de figuren lijken (ver)vreemde schimmen. Maar in die somberte zijn er lichttoetsen die voor mij expressie zijn van universele Geest. In alles is Geest - ook in donkerte - , want zonder Geest is niets van al wat is. Geest is Leven, Bestaan, Zijn, BewustZijn, Grond.”
Suggestie
Bekijk dit werk gedurende een paar minuten.
. Let hierbij op de voorgrond en de achtergrond.
. Let op het kleurgebruik.
Welke kleuren ervaar je als ‘warm’, welke als ‘koud’?
. Let op het gebruik van zwart en wit.
Welke betekenis kunnen die kleuren hebben?
De kunstenaar gaf dit werk de titel: ‘Geest’.
. Voel je de werking van de Geest in dit werk?
Waarom niet? Waarom wel?
. Welke kleuren zeggen volgens jou iets over de geest? Of kunnen dat doen?
Dit schreef de kunstenaar over zijn werk: ‘In de somberte zijn er lichttoetsen die voor mij expressie zijn van universele Geest. In alles is Geest - ook in donkerte - , want zonder Geest is niets van al wat is. Geest is Leven, Bestaan, Zijn, BewustZijn , Grond.”
. Zoek in jezelf wat je kunt doen om die Geest in je leven aan zijn trekken te kunnen laten komen.
Op het werk zijn een zevental figuren te zien. Ze zijn alle zeven op een of andere manier geraakt door het licht (De Geest). Bijvoorbeeld: het hoofd, de handen, de mond, het gezicht, het hart, het zicht …
. Op welke manier vind je van jezelf dat je geraakt bent door de Geest?
Muziek
W. A. Mozart
Veni Sante Spiritus (1768)
Klik hier om deze muziek te beluisteren.
Dit werk voor koor en orkest schreef Wolfgang Amadeus Mozart in Wenen toen hij twaalf jaar oud was.
Het bestaat uit twee delen: de tekst van het antifoon en een uitgebreid Halleluja, dat soms zelfstandig wordt uitgevoerd.
Suggesties
Kleine kinderen
DOEN
Mobile
Vergroot enkele keren een illustratie van een duif (symbool van de Heilige Geest). Kopieer op stevig papier. Knip uit.
Bevestig ze met een draad aan een ijzeren ring (bv. Velg van een fiets) of een klerenhanger.
Hang de mobile, als het kan, ergens buiten zodat de wind erin kan spelen. Want 'wind' hoort bij Pinksteren. Wind en Geest brengen beweging.
Grotere kinderen schrijven op elk van de duiven wat de Heilige Geest met gelovigen kan doen.
Origami-duif
Op dit blad vind je stap voor stap de manier om een papier te plooien tot een duif.
TIP
Maak verschillende soorten duiven door ze groter of kleiner te maken en andere gekleurd papier te gebruiken.
Maak hiermee een 'wolk' van duiven: hang de verschillende duiven op aan het plafond met fijne draden op maak gebruik van een oud fietswiel.
Grote kinderen
EVEN TESTEN
Waar of niet waar?
(Zonnestraal 38/39-98)
De Heilige Geest ...
- helpt je alles voor jezelf te houden
- zet je aan om anderen te helpen
- helpt je te troosten waar verdriet is
- helpt je met anderen te delen
- maakt je vriendelijker voor anderen
- helpt je om geld, macht en rijkdom belangrijk te vinden
- laat je alleen aan jezelf denken
- geeft je moed en sterkte in je leven
- zet je aan om het voorbeeld van Jezus te volgen
- maakt je ongelukkig
- geeft je de kracht om moeilijke momenten door te komen
TIP
Maak gebruik van dit werkblad.
Na het invullen van het werkblad kun je met de kinderen stilstaan bij de vraag:
- Wanneer voel jij de Geest van God in jouw leven?
Zes vragen over de Heilige Geest
Waarmee wordt de heilige Geest NIET vergeleken?
O Water.
O Vuur.
O Wind.
Hoe wordt de heilige Geest voorgesteld?
O Duif.
O Kalf.
O Lam.
Wat doet de heilige Geest?
O Ons helpen om overal op tijd aan te komen.
O Ons helpen om aan God te denken.
O Ons helpen om in de voetsporen van Jezus te treden.
Lucas spreekt over de Heilige Geest als:
O vurige tongen.
O kabbelend water.
O woeste zee.
De Heilige Geest kan alleen maar in ons werken ...
O ... als we 's morgens voor 7 uur opstaan.
O ... als we de deur van ons hart voor Hem openstellen.
O ... als we thuis een kaars laten branden.
Wanneer vermelden we de Heilige Geest?
O Bij het bidden van het 'Wees gegroet'.
O Bij het maken van een kruisteken.
O Bij het zingen van een 'Onze Vader'.
Correctiesleutel
Waarmee wordt de heilige Geest NIET vergeleken? Water.
Hoe wordt de Heilige Geest voorgesteld? Als een duif.
Wat doet de Heilige Geest? Helpen om in de voetsporen van Jezus te treden.
Lucas spreekt over de Heilige Geest als 'vurige tongen'.
De Heilige Geest kan alleen maar in ons werken ... als we de deur van ons hart voor Hem openstellen.
Wanneer vermelden we de Heilige Geest? Bij het maken van een kruisteken.
SPREKEN MET BEELDEN
In vuur en vlam
Schrijf met vlammende letters het woord vuur op bord. Daar rond komen trefwoorden van alles wat vuur oproept bij de kinderen. Noteer deze trefwoorden zelf, zodat je ze al wat kunt groeperen:
| (Positief) | (Louterend) | (Negatief) |
| verwarmen | ontsmetten | verbranden |
| verlichten | VUUR | |
| gezelligheid | branden | |
Vuur is zo sprekend, dat mensen soms over vuur spreken om iets duidelijk te maken.
Zo is er bv. de spreuk van de Bond zonder naam:
Bespreek met de kinderen waarover men het hier heeft.
- Over welk vuur gaat het?
- Over welke verwarming heeft men het?
Ga dieper in over het feit dat mensen door hun manier van doen ‘vuur’ kunnen doen doven. Laat de kinderen daar voorbeelden van zoeken. Eventueel levert de actualiteit van het ogenblik daar ook voorbeelden voor.
Wat de Heilige Geest doet?
De kinderen komen op het spoor van wat de Heilige Geest doet, door te onderzoeken wat vuur allemaal kan doen.
Maak voor deze activiteit gebruik van dit werkblad.
BIDDEN
Gebed van Augustinus
(Bewerking: C. Leterme)
Adem in mij, Geest van God
Wek goede gedachten in me op.
Blaas me vooruit, Geest van God
Zet me aan tot goede daden.
Verleid me, Geest van God
Laat me houden van wat heilig is.
Maak me sterk, Geest van God
om te zorgen voor het geluk van iedereen.
Bescherm me, Geest van God
Laat me je inspiratie nooit kwijtraken.
Amen.
Jongeren
VERDIEPEN
Adem van God
Het Hebreeuws gebruikt voor 'Geest' het woord Roeach. Het Grieks gebruikt daarvoor het woord Pneuma. Deze twee woorden betekenen: lucht in beweging, wind, adem.
Zoals wind en adem iets in beweging knnen zetten, zo gaat het er bij de Heilige Geest steeds om dat God iets in beweging zet.
ZINGEN / BELUISTEREN
Geest van hierboven
Geest van hierboven, Geest van God
Kracht die doet herleven, Geest van God
Levensadem, Geest van God
Geef ons nieuw leven, Geest van God
Geest van waarheid, Geest van God
Geest van leven, stroom doorheen ons hart
Geest van waarheid, Geest van God
Geest van leven, stroom doorheen ons hart
Vuur uit de hemel, Geest van God
Vuur dat ons doet branden, Geest van God
Vuur van liefde, Geest van God
Open onze harten, Geest van God
Geest van waarheid, Geest van God
Geest van leven, stroom doorheen ons hart
Geest van waarheid, Geest van God
Geest van leven, stroom doorheen ons hart
Licht in het duister, Geest van God
Licht aan ons gegeven, Geest van God
Toon ons uw wegen, Geest van God
Naar eeuwig leven, Geest van God
Geest van waarheid, Geest van God
Geest van leven, stroom doorheen ons hart
Geest van waarheid, Geest van God
Geest van leven, stroom doorheen ons hart
Klik hier om dit lied te beluisteren.
Geest van hierboven (versie van Stef Bos - 2019)
Klik hier om dit lied te beluisteren en mee te zingen.
Adem in ons, Heilige Geest
(Sandesh Manuel en Andreas Schätzle)
Klik hier om dit lied te beluisteren.
Refrein
"ATME IN UNS, heiliger Geist,
brenne in uns, heiliger Geist,
wirke in uns, heiliger Geist.
Atem Gottes komm!"
Vertaling
Adem in ons, Heilige Geest,
brand in ons, heilige geest,
werk in ons, Heilige Geest.
Adem van God kom!"
BIDDEN
Kom
Kom Heilige Geest,
kom in ons wonen.
Leer ons de woorden van Jezus
verstaan en doen.
Leer ons vol vrede om te gaan
met al wie rondom ons is.
Heilige Geest,
kom met je adem,
blaas nieuw leven in ons,
zodat we mensen worden
die bouwen aan een nieuwe wereld
vol vriendschap en liefde.
Adsumus Sancte Spiritus
Dit gebed wordt toegeschreven aan de heilige Isidorus van Sevilla (6de-7de eeuw). Het wordt al heel lang gebruikt op concilies, synodes en andere bijeenkomsten van de kerk.
Wij staan voor U, Heilige Geest,
nu we in Uw naam samenkomen.
Wees de Ene die ons leidt
en kom wonen in ons hart.
Leer ons de weg kennen die we moeten gaan,
en hoe we hem kunnen blijven volgen.
Zorg ervoor dat we geen onenigheid bevorderen,
kwetsbaar en zondig als we zijn.
Laat niet toe dat onwetendheid
ons op het verkeerde pad brengt
of dat partijdigheid onze daden beïnvloedt.
Laat ons onze eenheid vinden in U,
zodat we samen de tocht maken naar het eeuwige leven
zonder af te dwalen van de weg van waarheid en gerechtigheid.
Dit vragen we U, die overal en altijd werkt,
samen met de Vader en de Zoon.
Amen.
Overwegingen
Uitspraken
Zoals je de wind alleen maar kunt zien
aan het effect op de bomen,
zo is de Geest alleen maar te zien
aan het effect op de mensen.
Op voorwaarde dat men daar oog voor heeft.
De Heilige Geest is het werkzame deel van God
dat het werkloze deel van de mens in beweging brengt.
Kolet Janssen
De ‘onzichtbare’ geest
(K. JANSSEN in de blog van de auteur, 28 mei 2023)
Ze zeggen dat je de geest van God niet kunt zien. Dat het onmogelijk te zeggen is waar en wan-neer hij aan de slag is. Dat hij om het even waar kan opduiken, altijd onvoorspelbaar en verras-send. Dat je hem (of haar) vaak niet eens opmerkt, als hij aan het werk is. Dat hij een soort stille kracht is, die achter de schermen aanwezig is en niet opvalt. Dat haar werking zo subtiel is dat je niet eens merkt dat ze gepasseerd is.
Maar daar geloof ik helemaal niets van.
Want meestal is de geest bruisend als een metershoge fontein. Ze is krachtig en maakt korte metten met aarzeling en twijfel. Hij laat mensen roekeloos zijn als ze het licht zien en er helemaal voor gaan. De geest stookt een vuurtje in ons binnenste als we de moed dreigen te verliezen. Hij kietelt ons als we bijna in slaap vallen. Ze schreeuwt in ons oor als we wegkwijnen en verlamd zitten te wachten. Hij duwt ons met onze neus op onrecht en prikkelt ons om te bedenken wat we daartegen kunnen doen. Ze haalt onze gezapigheid overhoop en dwingt ons om telkens op-nieuw na te denken. Ze laat de vreemdste invallen opborrelen in onze harten en als die tegen-strijdig zijn met elkaar, heeft ze er alle vertrouwen in dat we daar wel uit zullen komen.
De geest is een en al actie en levenskracht. Hij houdt ons al eeuwenlang op de been. Ze is de reden dat de mensheid nooit uitgeblust zal raken. Dat we altijd op zoek zullen blijven naar meer vrede, meer rechtvaardigheid, meer vriendschap en liefde. Daartoe schudt hij ons elke dag op-nieuw hardhandig wakker.
En als ze per ongeluk toch eens stil en ingetogen is, komt dat omdat ze moe van al dat geweld genietend achteroverleunt. Dan aait hij over de wang van een peuter en legt zijn hand op de schouder van een bejaarde en helpt ons zo om niet te vergeten dat zij er ook bij horen, bij die mooie nieuwe wereld waar wij samen met God van dromen.
Je kunt er dus niet naast kijken, naast de geest. Je ziet hem in de twinkel in het oog van mensen met wie je samenleeft of -werkt. In het begripvolle knikje tussen mensen die elkaar nauwelijks kennen. In de luide speelplaatsstemmen op elke school, want wat is er heerlijker dan spelen met een vrij hart? In de spontane por in de zij tussen vrienden. In de arm in arm-dichtbijheid van mensen van heel verschillende leeftijden. In de taaie veerkracht van mensen overal.
Zonder nadenken
(Kerknet, 30 september 2018)
Heel veel dingen doen we zonder nadenken. En dat is niet altijd een nadeel.
Je kent het wel als je bijvoorbeeld een vertrouwde trap afloopt. Je denkt er niet bij na, het zijn je voeten die de trap aflopen en je hoofd kan ondertussen met andere dingen bezig zijn. Tot er opeens iets gebeurt waardoor je hapert. Je stopt. Je voeten weten de volgende trede even niet meer te vinden. Je kijkt naar beneden, als om ze aan te moedigen: doe maar gewoon, jullie waren goed bezig. Maar het lukt niet meer, het automatisme is verdwenen. Je zet behoedzaam een stap voorwaarts en houdt de leuning stevig vast. Pas als je opnieuw het juiste ritme hebt gevonden, gaat het weer vanzelf.
Daaraan moest ik denken toen ik onlangs een radio-interview hoorde. De vriendelijke journaliste stelde de ene vraag na de andere, een man gaf antwoord. Tot het opeens niet meer lukte: er kwam geen woord meer uit zijn mond. Het was even stil op de radio, tot de man ontroerend eerlijk zei: ‘Ik vind mijn woorden niet.’ De lieve interviewster stelde hem gerust en begon op een toon alsof ze samen ergens aan een keukentafel zaten wat verder te keuvelen. En ongemerkt rolden de woorden weer uit de mond van de man.
Misschien werkt de geest van God ook zo: dat ze ons over de drempel helpt als ons hart even het goede ritme kwijt is. Dat ze ons opnieuw op weg helpt als we uit het lood geslagen zijn of met de mond vol tanden staan. Dat ze ons helpt te vertrouwen op wat goed gaat.
Want alle kleine goede dingen die mensen elke dag voor elkaar doen, maken van onze wereld al een beetje een paradijs. Wat zou het hier koud en angstig worden, als die stroom van goedheid zou stilvallen. Gelukkig komen we Gods geest voortdurend tegen in iedereen die ons als het nodig is opnieuw over de brug helpt.
De Geest
(Kerknet vrijdag 25 mei 2018)
Meestal kunnen we ons klimatologisch niet zo herkennen in de Bijbelse verhalen. Veertig jaar door de woestijn trekken, velden met bloeiende lelies, het is anders dan wat we rondom ons meemaken. Jezus trekt maandenlang te voet rond met zijn vrienden zonder noemenswaardig veel last te hebben van regen en kou. Het zou bij ons niet waar geweest zijn.
Maar dat halen we in als het over de Geest gaat. Want die waait waar hij wil. En van stormen en briesjes weten we alles in ons winderige landje. Wij gaan niet naar het strand zonder een windscherm. In de winter komen we niet buiten zonder sjaal. Wie naar zijn bestemming wil fietsen, houdt er rekening mee of hij wind mee of tegen heeft. Als wij willen ontspannen, gaan we even ‘uitwaaien’. Als we iets willen vernieuwen, laten we eerst een frisse wind waaien.
Bij ons is de Geest dus nooit ver weg.
Wat op het eerste zicht misschien de duisterste persoon van de Drievuldigheid lijkt, is bij nader inzien een heel vertrouwd stukje God. Het vuur in ons binnenste. Alles wat ons in beweging brengt wanneer we onrecht te lijf gaan. De portie moed die we vatten om nog maar eens enthousiast te zijn voor kleine, groeiende dingetjes in de goede richting. Ons oor dat een zucht opvangt van wie het moeilijk heeft. Soms een nauwelijks merkbaar briesje, een zuchtje wind. Soms een bulderende storm.
We kunnen de Geest niet missen. God dichtbij ons, elke dag van ons leven. In weer en wind. God die ons overeind houdt. God om tegenaan te beuken.
God die ons verbindt met elkaar, als we dezelfde vonk herkennen in andermans hart.
We kunnen de Geest dus nooit echt vergeten. Hij hoort bij ons als de wind bij het weer. Met de Geest in ons hart hebben we vast en zeker de wind in de zeilen.
'Bijbelin1000seconden' over de Heilige Geest
Bijbel
Ezechiël 37, 1-14: Het visioen van de beenderen
Handelingen 2, 1-11:Pinksteren
1 Korintiërs 12, 4-11: Gaven van de Geest
Galaten 5, 16-25: De vruchten van de Geest
Feest in de Kerk
Pinksteren
Heilige Drie-Eenheid
Sacrament
Het Vormsel is het sacrament waarbij christenen heel bewust de Geest van God in hun leven toelaten.