Matteüs 26, 14-35: Het laatste avondmaal

Matteüs 26, 14-56 // Marcus 14, 10-25 // Lucas 22, 14-38

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1569-1570)

Eén van de twaalf leerlingen ging naar de priesters toe. Het was Judas Iskariot. Hij zei: ‘Ik kan jullie helpen om Jezus gevangen te nemen. Wat krijg ik daarvoor?’ De priesters gaven hem 30 zilveren munten.
Vanaf dat moment dacht Judas erover na hoe Jezus gevangengenomen kon worden.

Het was de eerste dag van het Joodse Paasfeest. De leerlingen kwamen bij Jezus en vroegen: ‘Waar zullen we de paasmaaltijd voor u gaan klaarmaken?’
Jezus noemde de naam van iemand in Jeruzalem. De leerlingen moesten naar hem toe gaan en tegen hem zeggen: ‘Onze meester zegt dat het einde van zijn leven dichtbij gekomen is. Hij wil in uw huis de paasmaaltijd eten met zijn leerlingen.’
De leerlingen deden wat Jezus tegen hen gezegd had, en ze maakten de paasmaaltijd klaar.

’s Avonds gingen Jezus en de twaalf leerlingen samen eten. Onder het eten zei Jezus: ‘Luister goed naar mijn woorden: Eén van jullie zal mij uitleveren.’ De leerlingen werden heel verdrietig en ze vroegen allemaal aan Jezus: ‘Ben ik het? Nee toch, Heer!’
Jezus antwoordde: ‘Eén van jullie nam net iets uit de schaal, tegelijk met mij. Dat is de man die mij zal uitleveren. De Mensenzoon zal sterven. Dat wordt al verteld in de heilige boeken. Maar wat een ramp zal dat zijn voor de man die mij uitlevert! Die man had beter niet geboren kunnen worden.’
Judas, de man die Jezus ging uitleveren, zei: ‘Ben ik het, meester? Nee toch!’ Jezus zei tegen hem: ‘Je zegt het zelf.’

Tijdens het eten nam Jezus een brood. Hij dankte God, brak het brood in stukken en deelde het uit. Hij zei: ‘Kijk, dit is mijn lichaam. Eet ervan.’
Daarna nam hij een beker wijn. Hij dankte God en liet de beker rondgaan. Hij zei: ‘Drink allemaal uit deze beker. Want dit is mijn bloed. Als ik gedood word, zal mijn bloed vloeien. Maar daardoor zullen veel mensen gered worden, want hun zonden worden vergeven. Dat heeft God beloofd.’
Jezus zei ook: ‘Luister naar mijn woorden: Vanaf nu zal ik geen wijn meer drinken. Ik zal pas weer wijn drinken als ik samen met jullie in de nieuwe wereld van mijn Vader ben.’ Toen zongen Jezus en zijn leerlingen een lied om God te danken. Daarna gingen ze op weg naar de Olijfberg.

Jezus zei tegen zijn leerlingen: ‘Vannacht zullen jullie mij allemaal in de steek laten. Want God zegt in de heilige boeken: «Ik zal de herder doden, en de schapen van zijn kudde zullen alle kanten op rennen.» Maar luister goed: Ik zal opstaan uit de dood. En dan ga ik naar Galilea, en daar zullen jullie mij zien.’
Toen zei Petrus: ‘Misschien zullen alle anderen u in de steek laten. Maar ik zal u nooit in de steek laten!’ Jezus antwoordde: ‘Luister goed, Petrus. Jij zult drie keer zeggen dat je mij niet kent. Dat gebeurt vannacht, nog voordat de haan gekraaid heeft.’
Maar Petrus zei: ‘Ik laat u niet in de steek! Als het moet, wil ik zelfs samen met u sterven.’ En alle andere leerlingen zeiden hetzelfde als Petrus.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C Leterme)

Op een dag ging Judas Iskariot, een van de twaalf apostelen, naar de hogepriester.
‘Wat krijg ik van u als ik Jezus aan u uitlever?’ vroeg hij.
‘Dertig zilverstukken’, zei de hogepriester.
Vanaf dat ogenblik zocht Judas een geschikt moment om Jezus te laten arresteren.

Op de eerste dag van het joodse paasfeest vroegen de vrienden aan Jezus: ‘Waar wil Je dat we het paasmaal klaarmaken?’
Hij zei: ‘Ga naar de stad, naar die en die, en zeg: “De meester wil met zijn vrienden paasfeest vieren.” ’
De vrienden van Jezus deden dat.

’s Avonds op de eerste dag van het joodse paasfeest zat Jezus met zijn vrienden aan tafel.
Terwijl ze aten zei Hij: ‘Een van jullie zal Mij verraden.’
Toen zijn vrienden dit hoorden, werden ze bedroefd.
Eén voor één vroegen ze: ‘Ik ben het toch niet, Heer?’
‘Wie met Mij zijn hand in de schaal doopt, die zal Mij overleveren’, zei Jezus.
‘Ik ben het toch niet, rabbi?’ vroeg Judas.
‘Jij hebt het gezegd’, zei Jezus.

Tijdens de maaltijd nam Jezus een brood en zegende het.
‘Neem en eet, dit is mijn lichaam’, zei Hij toen Hij de stukken brood aan zijn vrienden gaf.
Hij nam ook een beker en bad een dankgebed.
‘Drink er allen van, want dit is mijn bloed van het verbond.’
Toen ze psalmen gezongen hadden, gingen ze naar de Olijfberg.
Daar zei Jezus: ‘Nog deze nacht zullen jullie Me in de steek laten.’
Petrus zei: ‘Ik laat Je nooit in de steek.’
Jezus zei: ‘Toch zeg Ik je, dat je nog deze nacht, nog voor de haan kraait, drie keer zult zeggen dat je Me niet kent.’
Maar Petrus zei: ‘Al moet ik met Je sterven, dat zal ik nooit zeggen.’

Stilstaan bij ...

Judas Iskariot
Er waren twee vrienden van Jezus die Judas heetten: Judas die ook Taddeüs genoemd werd, en Judas Iskariot (= iemand uit Keriot / Kariot, een stad in Judea).
Wellicht wilde Judas Iskariot Jezus overleveren aan de hogepriesters, omdat hij teleurgesteld was in Jezus. Want Jezus riep niet op tot een strijd tegen de Romeinen, zoals de meeste joden dat van de Messias verwachtten.

Hogepriester
Een hogepriester stond aan het hoofd van de priesters en de levieten, de tempeldienaren. Hij was ook de voorzitter van het Sanhedrin, de Grote Raad.
Van 18-36 na Christus was Kajafas hogepriester in Jeruzalem.

Dertig zilverlingen / zilverstukken
Geldstukken die ongeveer vier denariën waard waren. Dit was de prijs van een slaaf of een slavin. Een prijs die al vermeld staat in het boek Exodus: ‘Stoot de stier een slaaf of een slavin, dan moet de eigenaar aan de meester dertig zilveren sikkels betalen en moet de stier gestenigd worden.’ (Exodus 21, 32)
Ten tijde van Jezus was dit een klein bedrag.

Dag van het ongedesemde brood / joodse paasfeest
Hiermee wordt het joodse paasfeest bedoeld. Op die dag werd ongedesemd brood gegeten, brood zonder desem, brood dat niet gerezen is. De joden eten op die dag zo’n brood, omdat het herinnert aan de haastige vlucht uit Egypte.
(Desem: is een deel van het oude deeg dat men heeft laten gisten. Het werkt in deeg zoals gist.)

Paasmaal
Dit is een maaltijd die de joden elk jaar met Pesach gebruiken en die helemaal gekleurd is door de herinnering aan de tijd die zij als slaven doorbrachten in Egypte en de Uittocht uit dat land.

In de schotel steken
Meestal werd eten opgediend in een grote schotel, die in het midden van een tafel werd gezet. Iedereen at met de hand uit die schotel.

Brood
Met het joodse paasfeest werden matses gegeten, ongedesemd broden. Toen Jezus dit feest voor het laatst vierde, gaf Hij aan dit brood, en het breken en eten ervan, een extra betekenis.
Met het brood bedoelde Hij zijn lichaam, met het breken van het brood verwees Hij naar zijn dood, met het eten ervan verwees Hij naar de eucharistie, de bijeenkomst van christenen in zijn naam.

Zegenen
Het was de gewoonte om bij het paasmaal te bidden over het brood en daarbij te danken voor al wat de aarde voortbrengt.

Verbond
Toen Jahwe / God een verbond sloot met het joodse volk, werd dit bezegeld door het volk te besprenkelen met het bloed van offerdieren.

Psalmen
Hiermee worden de Hallel-psalmen bedoeld die gezongen werden bij het begin en einde van de paasmaaltijd (sedermaaltijd met Pesach).

Bij de tekst

Judas en Petrus met elkaar vergeleken

Judas	Petrus
verraadt Jezus	verloochent Jezus drie keer
pleegt zelfmoord (Matteüs 27, 5)	komt tot inkeer
wordt vervloekt	krijgt vergiffenis

Dertig zilverlingen

De precieze waarde van een zilverling is niet meer te achterhalen, ook al omdat er verschillende zilveren geldstukken in omloop waren.

Munt	gewicht	waarde	30 zilverlingen
De Romeinse denarie	4 gram	dagloon van een arbeider	maandloon.
De Griekse didrachme	8 gram	2 daglonen	2x maandloon.
De Joodse sjekel	16 gram	4 daglonen	1/3 jaarloon van een arbeider

Die dertig zilverstukken contrasteren fel met de waarde van het kruikje mirre waarmee een vrouw Jezus zalfde (Matteüs 26, 6-7), en dat volgens Marcus (Marcus 14, 5) zeker driehonderd denarie waard was - het loon voor bijna een heel jaar werken.
De geringschatting van de hogepriesters voor Jezus wordt hierdoor nog duidelijker.

Cenakel

'Cenakel' is de naam die gegeven wordt aan de plaats waar Jezus het laatste avondmaal heeft gehouden. In Jeruzalem wijst men je hiervoor een gebouw aan dat veel later werd opgetrokken op de plaats waar eerder het huis stond waarvan men zei dat Jezus er met zijn vrienden voor het laatst bijeen was.

Bijbel en kunst

L. DA VINCI

Het laatste avondmaal
(C. LETERME, Echt tov 5, Rondom Pasen - Handleiding, uitgeverij Pelckmans 2013, p. 10; 19)

Leonardo da Vinci (1452 - 1519) was een veelzijdig kunstenaar. Tussen 1495 en 1498 maakte hij een schilderwerk in de refter van het klooster van de Dominicanen in Milaan. Het stelt het moment van het laatste avondmaal voor, waarbij Jezus zegt dat één van zijn leerlingen Hem zal verraden (Johannes 13, 21-26). Dit kunstwerk stelt de reactie voor van de verschillende apostelen, die in vier groepen van drie verdeeld zijn rond Jezus.

. Helemaal links: Bartolomeüs, Jakobus de mindere en Andreas.
Deze apostelen zijn vooral verrast om wat Jezus zegt.

. Aan de rechterhand van Jezus: __Judas, Petrus en Johannes
Judas__, de meest donker geschilderde figuur, van wie het gezicht bijna niet te zien is, houdt een zakje met muntstukken vast. Een gebruikelijke manier om hem af te beelden, want hij verzorgde de financies van de groep. Dit zakje kan ook verwijzen naar de zilverstukken die hij van de hogepriester kreeg om Jezus te verraden.

Petrus, een oudere man met witte haren en een witte baard, draagt een geel bovenkleed. Hij houdt een mes vast, een mogelijke verwijzing naar het zwaard waarmee hij een oor van Malchus afsloeg om Jezus te beschermen in de Olijfhof.

Johannes lijkt duidelijk de jongste van de apostelen. Hij wordt zonder baard afgebeeld. Hij zit naast Jezus, want hij was de leerling die Jezus het liefst had.

. Aan de linkerhand van Jezus: Tomas, Jakobus de meerdere en Filippus.
Tomas is vooral gekend als de 'ongelovige Tomas'. Toen de andere leerlingen vertelden dat Jezus verrezen was zei hij: ‘Ik wil zijn handen zien, met de gaten van de spijkers erin; ik wil ze met mijn vingers voelen. Anders geloof ik niet.’ Wellicht heeft Leonardo da Vinci daarom een vinger van hem opvallend groot geschilderd.

. Helemaal rechts: Matteüs, Judas Taddeüs en Simon
Matteüs die een tollenaar was, is het meest rijkelijk gekleed van de groep apostelen.

De techniek die Leonardo da Vinci gebruikte bij het schilderen van het laatste Avondmaal was erg experimenteel en deed het schilderij geen goed, want het raakte al kort na de voltooiing in verval.
Al heel vroeg werd van dit schilderij een goede kopie op linnen gemaakt. Die is te bezichtigen in de abdij van Tongerlo. Andrea di Bartoli Solario, een leerling van Da Vinci, schilderde het onder toezicht van zijn meester. Er wordt verteld dat Da Vinci zelf het hoofd van Jezus en van Johannes zou hebben geschilderd.

Suggesties
Uitbeelden van ‘het laatste avondmaal’
Dertien kinderen / jongeren beelden Jezus en zijn twaalf leerlingen uit en gaan zitten in dezelfde houding als de personen op het schilderij van Da Vinci.

Vooraf
Schuif enkele tafels bijeen om er een lange tafel van te maken.
Zorg voor enkele lappen stof zodat de kinderen hun personage beter kunnen uitbeelden.

Verloop
Lees eerst voor uit het evangelie.
Verdeel daarna de rollen.

TIPS
Indien er minder deelnemers zijn dan 13, beeld dan een deel van het schilderij uit.

Indien er meer deelnemers zijn ...
. Bespreek welke personen er eventueel op het schilderij ontbreken.
Bijvoorbeeld: de vrouw van Petrus, iemand die eten op tafel zet of afruimt ...
. Creëer functies als: regisseur, fotograaf, iemand die zorgt voor de attributen / de belichting
. Laat twee groepen op hetzelfde moment het schilderij uitbeelden
. Geef de andere kinderen / jongeren een opdracht, waarvan het resultaat een plaats krijgt in een viering.

Wie is wie? Herken enkele apostelen
Toen Jezus met zijn vrienden voor het laatst samen at, zei Hij dat iemand onder hen Hem zou verraden. Die verrader was Judas. Later die avond toonde Judas aan een bende gewapende mannen wie Jezus was. De volgende dag al werd Jezus veroordeeld en gedood op een kruis.
Da Vinci beeldt het moment uit waarop Jezus zegt dat Hij zal verraden worden. Je kunt goed zien dat elk van de twaalf vrienden verbaasd reageert.

Herken je een aantal van die vrienden?

Matteüs	was een tollenaar, een man die rijk was. Hij is het meest luxueus gekleed van alle vrienden.
Johannes	Van hem wordt gezegd dat hij de jongste van de apostelen was. Daarom beelden veel kunstenaars hem af zonder baard. Hij zit meestal in de buurt van Jezus, omdat hij de apostel was die Jezus het liefst had.
Philippus	In het evangelie vernemen we dat hij Grieks kon spreken. Daarom stellen kunstenaars hem voor met een Griekse haarsnit met veel krullen.
Petrus	Hij zal Jezus later opvolgen. Hij wordt meestal voorgesteld als een oudere man met witte haren en een witte baard. Hij draagt doorgaans een geel kleed of een gele mantel.
Judas	Hij liet Jezus arresteren. Omdat hij zorgde voor de financiën van de groep, wordt hij meestal afgebeeld met een geldbeurs aan zijn riem of in zijn hand.
Tomas	Hij is vooral gekend als de 'ongelovige Tomas'. Leonardo da Vinci schilderde een vinger van hem heel opvallend. Toen de apostelen Tomas vertelden dat Jezus verrezen was, zei hij: ‘Ik wil zijn handen zien met de gaten van de spijkers erin en wil ze met mijn vingers voelen. Anders geloof ik niet.’

F. VON UHDE

Laatste Avondmaal (1886)

Fritz von Uhde (1848 - 1911) schilderde het laatste avondmaal in een eigentijdse omgeving. Links op het schilderij is Judas te zien, klaar om weg te gaan en Jezus te verraden.

Suggesties

Kleine kinderen

DOEN

Kleuren

Bespreek eerst deze tekening vooraleer de kinderen die kleuren.
- Wie zou Judas zijn? Waarom denk je dat?
- Wat zou Jezus aan zijn vrienden zeggen?
- Waar zou jij willen zitten?

Grote kinderen

INLEVEN

Gesprek: Spijt hebben

Judas kreeg spijt van wat hij gedaan had.
- Heb jij al eens spijt gehad van iets wat je deed?
- Hoe kwam dat?
- Wat deed je toen?

EXTRA

Klik hier voor meer suggesties bij het laatste avondmaal.