Handelingen 14, 8-20: Paulus en Barnabas in Lystra

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1745-1746)

In Lystra woonde een man die geen kracht had in zijn voeten. Hij kon al zijn hele leven niet lopen.
Op een keer zat hij naar een toespraak van Paulus te luisteren. Paulus keek hem aan. Hij zag dat de man geloofde dat hij beter kon worden. Daarom riep hij tegen de man: ‘Kom overeind, en ga staan!’ Meteen sprong de man op en hij begon rond te lopen.

Toen de mensen zagen wat Paulus gedaan had, begonnen ze in hun eigen taal te roepen: ‘Dit lijken mensen, maar het zijn goden! De goden zijn naar ons toe gekomen!’ Want ze dachten dat Barnabas de Griekse god Zeus was. En ze dachten dat Paulus de god Hermes was, de boodschapper van de goden. Want Paulus hield alle toespraken.
Vlak bij de stad was een tempel van Zeus. De priester van de tempel kwam meteen naar de poort van de stad. Hij bracht stieren mee met bloemenkransen om hun nek. Hij en de andere mensen wilden die stieren offeren aan Paulus en Barnabas.
Toen Barnabas en Paulus begrepen wat er ging gebeuren, schrokken ze vreselijk. Ze duwden de mensen aan de kant en riepen: ‘Wat doen jullie nu? Wij zijn mensen, net als jullie! Wij vertellen juist dat je geen goden moet vereren die niet bestaan. Jullie moeten alleen de levende God vereren. Hij heeft de hemel en de aarde gemaakt, en de zee en alles wat daar leeft. Tot nu toe werd God alleen door de Joden vereerd, en andere volken vereerden hun eigen goden. Toch heeft God ook voor jullie gezorgd. Hij zorgde dat het koren kon groeien, dat jullie eten hadden en gelukkig waren.’
Met die woorden konden Paulus en Barnabas de mensen nog maar net tegenhouden. Anders hadden de inwoners van Lystra hun een offer gebracht.

Terwijl Paulus en Barnabas in Lystra waren, kwamen er Joden uit Antiochië en Ikonium. Zij vertelden slechte dingen over Paulus, en de inwoners van Lystra luisterden naar hen.
Toen probeerden ze Paulus te doden. Ze gooiden net zo lang stenen naar hem tot ze dachten dat hij dood was. Daarna sleepten ze hem de stad uit. Maar toen de christenen om hem heen kwamen staan, kwam Paulus overeind. En hij ging de stad weer in.
De volgende dag gingen Paulus en Barnabas weg uit Lystra. Ze reisden naar Derbe.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

In Lystra was er een man die geen kracht in zijn voeten had.
Hij was verlamd van zijn geboorte af en had nooit kunnen lopen.
Terwijl hij naar de toespraak van Paulus luisterde,
keek die hem aandachtig aan
en zag dat de man geloofde dat hij genezen kon worden.
Daarom zei hij luid: ‘Ga op je voeten staan, recht op!’
De man sprong op en liep rond.
Toen de mensen zagen wat Paulus deed, riepen ze in het Lykaonisch:
‘De goden zijn als mensen naar ons gekomen.’
Barnabas noemden ze Zeus
en Paulus Hermes, omdat hij het woord nam.
De priester van de tempel Zeus-buiten-de-stad bracht stieren,
die met kransen versierd waren naar de poorten.
Samen met het volk wilde hij een offer opdragen.
Toen Barnabas en Paulus door hadden wat de bedoeling was,
scheurden ze hun kleren, gingen tussen het volk, en riepen luid:
‘Mannen, wat doen jullie? Wij zijn mensen, net als jullie!
Wij brengen jullie de Blijde Boodschap
dat jullie zich moeten afkeren van waardeloze goden
en jullie wenden tot de levende God,
die de hemel en de aarde gemaakt heeft
en de zee en alles wat daarin leeft.
In het verleden liet Hij alle volken hun eigen weg gaan,
maar Hij liet niet na van zichzelf te getuigen
door weldaden te schenken:
want vanuit de hemel gaf Hij jullie zegen en vruchtbare jaargetijden
en maakte jullie blij met overvloed van voedsel.’
Maar zelfs die woorden slaagden er amper in het volk tegen te houden
om hun een offer op te dragen.

Maar toen kwamen er Joden van Antiochië en Ikonium.
Die praatten het volk om. Daarom stenigden ze Paulus
en sleepten hem buiten de stad omdat ze dachten dat hij dood was.
Toen de leerlingen om hem heen waren gaan staan,
stond Paulus op en ging weer in de stad binnen.
De volgende dag ging hij met Barnabas naar Derbe.

Stilstaan bij ...

Lystra
Lystra was een stad in Lykaonië (Klein-Azië), ten zuiden van Iconium.

Verlamd
Net als Petrus, geneest Paulus iemand die verlamd is. Op die manier plaatst Lucas Paulus op dezelfde hoogte als Petrus, zelfs wanneer Paulus Jezus niet op dezelfde manier heeft gekend als Petrus.
Lees meer over wonderverhalen.

Paulus
Paulus studeerde bij rabbi Gamaliël en werd een farizees Schriftgeleerde. Hij bestreed de opvattingen van Jezus en zijn volgelingen. Toen hij naar Damascus ging om 'christenen' gevangen te nemen, werd hij door Jezus geroepen. Vanaf dat moment werd hij zelf christen.
Onder zijn impuls en door zijn reizen in Klein-Azië en Griekenland, kwam er een doorbraak van het christendom bij de niet-joodse volkeren. Daarom wordt Paulus ‘de apostel der heidenen’ genoemd.

Barnabas
(Aramees = 'zoon van de vertroosting')
Deze reisgenoot van Paulus was van Joodse afkomst. Hij was een neef van Marcus en woonde op het eiland Cyprus.

Zeus
(Jupiter = vertaald: ‘godvader’ bij de Romeinen)
Zeus was de belangrijkste god bij de Grieken.

Hermes
(Mercurius bij de Romeinen)
De god Hermes, een zoon van Zeus, was de boodschapper van de goden. Om zijn werk snel te kunnen verrichten had hij vleugels aan zijn voeten.
(Vergelijk met de vleugels van de engel Gabriel die de boodschap van de geboorte van Jezus aan Maria brengt. Het woord ‘engel’ betekent ‘boodschapper').
In de oudheid vertelde men dat Zeus en Hermes eens als mensen in een stad kwamen om te zien hoe de mensen hen zouden ontvangen. Overal vroegen ze naar onderdak. Bij rijke mensen werden ze niet binnengelaten, maar ze werden wel ontvangen bij arme mensen die in hutten woonden. Die werden daar rijkelijk voor beloond.

Levende God
Als Paulus mensen toesprak, sprak hij meestal over God in het licht van de geschiedenis van het joodse volk. In Lystra knoopte hij aan bij de algemeen menselijke ervaring.

Antiochië
Er bestaan verschillende steden die Antiochië heten. Het Antiochië in deze tekst lag in Pisidië.

Ikonium
(huidige stad Konya in Turkije)
Ikonium, de hoofdstad van Lykaonië (Klein-Azië), lag / ligt aan een knooppunt van wegen. Daar stichtte Paulus een gemeenschap van christenen.

Stenigen
Typisch joodse manier van veroordeling. De veroordeelde werd eerst van een drie tot vier meter hoge muur of rots geworpen. Beneden wierp de eerste getuige een zware steen op zijn hart, daarna gooiden de andere getuigen en de aanklager.

Opstaan
Het was een ‘wonder’ dat Paulus na die steniging kon opstaan. Zo kon Lucas de parallellen met Petrus verder doortrekken: Petrus ontsnapte aan de dood doordat hij uit een gevangenis bevrijd werd. Paulus ontsnapte aan de dood, doordat hij na de steniging als bij wonder terug kon opstaan.

Derbe
Stad in het zuidoosten van Lykaonië in de Romeinse provincie Galatië. Derbe lag aan de Via Sebaste op ongeveer 150 kilometer van Lystra.

Bij de tekst

Opvallende gelijkenis

Handelingen 14, 5-18	Paulus geneest een kreupele (Lystra)
Handelingen 3, 1-10	Petrus geneest een verlamde man (tempelpoort Jeruzalem).
Marcus 2, 1-12	Jezus geneest een verlamde man.

Verschillende talen

Paulus en Barnabas hebben eerst niet door wat de bedoeling is van de bewoners van Lystra, omdat ze de mensen niet verstonden. Die spraken wellicht Lykaonisch, een volks dialect dat de mensen in Lystra spraken. Toch blijken Grieks te verstaan, de taal die Paulus en Barnabas spraken.

Stierenoffer

De priester van Zeus, waarvan de tempel net buiten de stad Lystra lag, begon met de voorbereiding van een offer: hij bracht ossen en kransen naar de poorten van de stad.

Bijbel en kunst

RAFAËL

Het offer te Lystra

Karton uit de reeks ‘Handelingen van de apostelen’ . Deze kartons, ontwerpen voor wandtapijten, waren zo beroemd dat ze nu als zelfstandige kunstwerken bewaard zijn. De tapijten werden te Brussel geweven in het atelier van Pieter van Aelst.

De reeks ‘Handelingen van de apostelen’ werd gemaakt in opdracht van paus Leo X in 1515, voor de Sixtijnse kapel.

Merk op dat de afbeelding op het tapijt, de illustratie op het karton in spiegel afbeeldt. Dit heeft te maken met de manier van werken bij de wevers.

K. DUJARDIN

Paulus geneest de kreupele in Lystra (1663)

Karel Dujardin (1626 - 1678), was een Nederlands kunstschilder, die vooral bekend is om zijn landschappen op ‘zijn Italiaans’.

Suggestie

Grote kinderen

KENNISMAKEN MET DE TEKST

Paulus geneest een verlamde man

(C. LETERME, Verhalen van Paulus, uitgeverij Averbode, 2013, p. 19-21)

“Wat later gingen Paulus en Barnabas naar Lystra.
Op straat zat daar een man, die al sinds zijn geboorte niet kon lopen.
Toen Paulus de mensen toesprak,
zag hij dat de man geloofde dat hij kon genezen.
Hij zei: ‘Sta op en loop!’
De man sprong op en begon te lopen.
Toen de mensen dat zagen riepen ze:
‘Kom zien! De goden zijn als mensen naar ons gekomen.’
Enkelen liepen naar de weide
om er de twee mooiste stieren uit te zoeken.
Die versierden ze met bloemenkransen
om aan Paulus en Barnabas offeren.
‘Wat doen jullie toch?' vroegen Paulus en Barnabas
toen ze begonnen door te hebben wat er aan het gebeuren was.
'Wij zijn mensen, net als jullie.
Wij komen jullie zeggen dat jullie geen afgoden moeten vereren,
maar de levende God,
die de hemel en de aarde en de zee heeft geschapen
en alles wat leeft.’
Zo probeerden ze met veel moeite de mensen ervan te overtuigen
dat ze geen goden waren
en dat ze dus geen offers moesten krijgen.”

Maar toen kwamen er Joden van Antiochië en Ikonium in Lystra.
Ze begonnen het volk om te praten.
Ze stenigden Paulus
en sleepten hem buiten de stad in de veronderstelling dat hij dood was.
Maar toen de leerlingen rond hem waren gaan staan,
stond hij op en ging weer de stad in.
De volgende dag ging hij samen met Barnabas naar Derbe.