Veertigdagentijd

Wanneer?

De veertigdagentijd begint met Aswoensdag en eindigt met Paaszaterdag. Als je de zondagen - die niet als vastendagen beschouwd worden - niet meetelt, bekom je veertig dagen.
De datum van Aswoensdag wordt bepaald door de datum van Pasen.
De laatste week van de veertigdagentijd wordt de Goede Week genoemd.

Voorbereidingstijd

‘Veertig’ is in de bijbel het getal dat doet denken aan: bezinning, inkeer, leertijd, voorbereiding.

Zo verbleef Noach veertig dagen en nachten in de ark,
Mozes was veertig dagen op de berg Sinaï,
het volk Israël trok veertig jaar door de woestijn,
Elia was veertig dagen in de woestijn,
Ninive kreeg veertig dagen tijd om zich te bekeren.
Jezus verbleef veertig dagen in de woestijn,
voor de uitzending van Paulus en Barnabas, kwamen de eerste christenen veertig dagen bijeen om te bidden en te vasten.

'Veertig staat voor de tijd die een mens nodig heeft om zijn leven weer op de sporen te krijgen. In het Oude Testament was veertig jaar de gemiddelde duur van een mensenleven. Wat betekenisvol inhoudt dat elke mens, of hij nu dertig, vijftig of tachtig jaar oud wordt, eigenlijk veertig is en altijd onderweg naar de ultieme Godsontmoeting. Want zoals een kind veertig weken in de moederschoot groeit, zo zijn we levenslang - veertig jaar - onderweg naar onze eindbestemming bij Hem.' (Agnes Lameire)

Veertig dagen of jaren als voorbereiding op de activiteiten die daarop volgden.
Zo gezien is de veertigdagentijd de voorbereidingstijd op Pasen. Vroeger noemde men die periode de ‘vasten’, omdat er in die periode veel minder gegeten werd. Op bepaalde dagen at men ook geen vlees of eieren. Maar omdat ‘vasten’ niet de enige manier om zich op Pasen voor te bereiden, spreekt men nu van de ‘veertigdagentijd’: een tijd om na te denken en te doen wat men in zijn leven belangrijk vindt vanuit zijn geloof in Christus.

De veertigdagentijd begint met Aswoensdag en eindigt met paaszaterdag. Als je de zondagen - die geen vastendagen zijn - niet meetelt, bekom je veertig dagen.
De datum van Aswoendag wordt bepaald door de datum van Pasen. De laatste week van de veertigdagentijd wordt de Goede Week genoemd.

Band met de natuur

De veertigdagentijd valt in onze streken altijd samen met het begin van een nieuwe lente, tenzij Pasen heel vroeg valt. Zoals de gehele natuur vol fris leven wordt (lammetjes, eerste bloemen, botten aan de bomen...) wil men ook opnieuw fris beginnen, doet men de grote schoonmaak, willen christenen hun geloof opfrissen.

Kerkgeschiedenis

Onze verre voorouders kenden de gewoonte om te vasten als zuiveringskuur in het voorjaar. Zo konden ze zich zuiveren van alle mogelijke afvalstoffen die het lichaam tijdens de winter had opgeslagen. Dat vasten was voor hen ook wel een noodzaak. Eeuwenlang kende men aan het einde van de winter een voedselschaarste, zodat men zuinig moest omgaan met voedsel. Deze overlevingsstrategie kreeg diepgang vanuit het christendom.
In de eerste eeuwen van het christendom waren de veertig dagen voor Pasen de tijd waarin de catechumenen (= mensen die wensten christen te worden en daarvoor onderricht kregen) zich voorbereidden op hun doopsel door te vasten. Ook gedoopte christenen vastten: als boete voor hun zonden, of om gepast naar de communie te kunnen gaan. Toen men hierin overdreef gaf de Kerk precieze voorschriften. Het woord 'vasten' werd in de 4e eeuw voor het eerst gebruikt in de betekenis van 'vasthouden' aan de spijswetten (voorschriften in verband met het vasten).

Naast 'vasten' spreekt men nu vooral van de 'veertigdagentijd'. Men vond nl. dat een lichamelijke boetedoening om tot een persoonlijke bekering te komen te individueel was, te weinig betrokken op de medemens om zich voor te bereiden op Pasen.
De veertigdagentijd werd een tijd om na te denken over wat men in zijn leven centraal wil stellen. Zo verschoof de inhoud geleidelijk naar een soberheid om te komen tot solidariteit met de armen in de wereld.

Terwijl de Kerk het zo goed als niet meer over 'vasten' heeft, spreekt men daar in de media steeds meer over, al is het dan niet om godsdienstige motieven: dieet, zorg voor het milieu, noodzaak om het einde van de maand te halen, uiting van solidariteit ...

De aanwezigheid van moslims in onze streken vraagt elk jaar aandacht voor de 'Ramadan', de jaarlijkse vastenmaand in de islam. Deze aandacht maakte het 'vasten' als vasten weer bespreekbaar, ook voor christenen.

Belang van de veertigdagentijd

De betekenis van de veertigdagentijd kan men ophangen aan een klavertjevier. Zo'n klavertje brengt geluk.

Ook het klavertjevier van de veertigdagentijd wil niets anders dan dat mensen gelukkig zijn:

Een tijd van minder ...

(Versoberen /Soberheid)
Door soberder te leven ...
... is er genoeg voor iedereen zonder het milieu verder uit te putten ...

... kan men scherper zien wat de moeite waard is in het leven en plaats geven aan vriendschap, stilte, gebed, verzoening, rechtvaardigheid ...

... heeft men weinig te verliezen, omdat men wat werkelijk waardevol is, toch niet kan wegdoen, weg werpen, kopen of verbruiken.

Een tijd van meer

om te bezinnen, te bidden
(Verstillen / Stilte)
Zoals Jezus veertig dagen in de woestijn was als voorbereiding op de uitvoering van zijn opdracht, zo worden christenen gedurende veertig dagen uitgenodigd om stil te staan bij wat ze met hun leven doen:
. Geven ze tijd en aandacht aan wat de moeite waard is?
. Maken ze in hun leven plaats voor God?
. Verliezen ze God niet uit het oog die hen steeds opnieuw oproept het beste van zichzelf te realiseren?

Die uitnodiging tot inkeer en bezinning wordt weergegeven in de paarse kleur die in de veertigtijd van het jaar de hoofdkleur is in de liturgie.

om te vergeven
(Vergeven /vernieuwen / verzoenen / Samen)
Elkaar steeds opnieuw kansen geven, zodat men samen verder kan leven.

om broederlijk te delen, solidair te zijn met de armen
(Verbinden / Solidariteit)
Christenen gaan na in hoeverre de geest van Jezus hun leven bezielt, zoniet kunnen ze zich opnieuw keren (= be-keren) naar Jezus Christus en hun leven terug op zijn spoor zetten.
In de loop van de XXe eeuw verschoof het accent van het individueel beleven (versterven) naar het sociaal beleven (Broederlijk delen) van de tijd voor Pasen. De veertigdagentijd is dus een soort oefentijd om zijn leven en handelen scherper op het evangelie af te stemmen en zijn verantwoordelijkheid op te nemen tegenover anderen, vooral tegenover de armsten.
Vooral de profeten vonden dat vasten maar zinvol is als er een veranderingsproces op gang wordt gezet dat de wereld leefbaarder maakt. Hun ideeën leven verder in de acties van 'Broederlijk Delen'.

'Is dit niet een vasten zoals ik het verkies:
boosaardige boeien slaken,
de strengen van het juk losmaken,
de geknechte de vrijheid hergeven
en alle jukken door te breken.'
Jesaja 58, 6-8

'Wie dubbele kleding heeft,
laat hij delen met wie niets heeft
en wie voedsel heeft, laat hij hetzelfde doen.'
Johannes de Doper

Vragen van kinderen

Waarom zou ik minder snoepen in de vasten? De wereld wordt daar toch niet beter van. - Martijn, 14 jaar
(C. LETERME in Samuel 2001, nr 6)

Tijdens de veertigdagentijd vasten christenen. Dat wil zeggen dat ze dan soberder willen leven en hun welvaart willen delen met anderen. Ze willen dan tijd maken om na te denken over wat echt belangrijk is. Om te bidden en God een plaats te geven in hun leven.
Minder snoepen... daar wordt de wereld niet beter van. Maar iemand die minder snoept, voelt dat aan zijn lichaam: het verlangen naar zoetigheid blijft. Dat verlangen wordt dan een soort alarmbel: ben je niet vergeten dat er heel veel mensen in armoede leven? Dat je solidair wilt zijn met de anderen? Dat God er ook is?
Je kunt dan ook verwachten dat zo iemand - als hij er de gelegenheid toe krijgt - alles doet opdat zijn medemens het goed zou hebben.
De wereld wordt er wellicht niet beter van, maar de persoon die minder snoept wellicht wel. En dus wordt die wereld toch een stukje beter.

Waarom noemt men de tijd voor Pasen de veertigdagentijd? - Marion, 13 jaar
(C. LETERME in Samuel 2003, nr 6)

Het getal veertig heeft in de Bijbel een bijzondere betekenis. Het joodse volk zwierf veertig jaar door de woestijn vooraleer het aankwam in het Beloofde Land. Jezus begon te prediken nadat Hij veertig dagen had doorgebracht in de woestijn. In de Bijbel is veertig een getal dat wil zeggen: een tijd van nadenken, van bezinnen, van voorbereiden op wat komt. Tijdens de veertigdagentijd bereiden christenen zich voor op hun belangrijkste feest: Pasen. Op die dag vieren ze de verrijzenis van Jezus. Ze vieren dat Hij na zijn dood verder leeft.
Hoe ze zich hierop voorbereiden? Ze proberen veertig dagen lang soberder te leven. Ze proberen tijd te maken om na te denken en zich te bezinnen over de manier waarop ze christen zijn. En ze willen meer dan anders solidair zijn met armen in de wereld door Broederlijk te Delen. Een hele boterham dus... maar daar hebben ze wel veertig dagen de tijd voor!
Als je veertig dagen telt vanaf Aswoensdag ... dan zul je Pasen een week te vroeg vieren. Dat komt doordat de zondagen niet worden meegerekend in de veertigdagentijd. Zondag is voor christenen een mini-paasfeest, en als het feest is, mag je je even ontspannen. Dan kun je er de maandag weer stevig tegenaan om je eigen manier van geloven een grote schoonmaakbeurt te geven.

Een eigen woordenschat

Veertigdagentijd

Periode van veertig dagen voor Pasen.
Die veertig dagen herinneren aan de veertig dagen die Jezus doorbracht in de woestijn waar Hij nadacht over wat belangrijk is in het leven.
Veertig’ herinnert aan de veertig jaar dat het joodse volk door de woestijn trok en zich in deze periode voorbereidde op het leven in hun eigen land Israël.
Christenen willen veertig dagen voor Pasen nadenken over wat belangrijk is in hun leven. Ze worden daarbij geïnspireerd door wat Jezus belangrijk vindt. Ze leven dan sober, en maken tijd voor bezinning. Ze worden aangezet om in dan nog meer dan anders te leven als echte christenen: als mensen die om andere mensen geven, vooral om hen die dat het meest nodig hebben.

Vasten

(C. LETERME in Samuel Plus, uitgeverij Averbode, 2003 nr 6)

"Vroeger en ook nu nog wordt er over 'vasten' gesproken. Christenen leefden dan veertig dagen heel sober. Op woensdag en vrijdag mochten ze zelfs geen vlees eten.
Waarom werd bezinning in verband gebracht met vasten? Wie vast, eet heel wat minder. Een buik die honger heeft, doet nadenken. Bijvoorbeeld over mensen die vaak niet genoeg te eten hebben, hier en elders. En over het grote feest Pasen: welke betekenis heeft het christelijk geloof in mijn leven?
Nu zijn er nog twee dagen waarvan de Kerk zegt dat je dan moet vasten: Aswoensdag en Goede Vrijdag. Op de andere dagen van de veertigdagentijd laat de Kerk iedereen vrij om zich zijn eigen manier te bezinnen over zijn christen-zijn en zich voor te bereiden op Pasen.

Moslims kennen ook een vastentijd: de ramadan. Tijdens die maand eten en drinken ze niet zolang het buiten licht is. Ze vasten omdat Allah dat gevraagd heeft. Daarom gaan ze in die periode meer dan anders naar de moskee. Met het Suikerfeest vieren ze het einde van de Ramadan.

Vasten kan ook een middel zijn om aandacht te vragen, zoals bij hongerstakers. Deze mensen houden op met eten, en laten dit weten aan de pers. Ze doen dit omdat ze iets heel erg vinden en omdat ze willen dat men echt naar hen luistert. De meest bekende hongerstaker was Gandhi. In Vlaanderen was dat Luc Versteylen."

Is 'vasten' en 'veertigdagentijd' hetzelfde?
Vasten betekent: weinig of niets eten of drinken. Heel vaak vast men met een bepaald doel: b.v. vermageren, verslanken; bekrachtigen van eisen (hongerstaking); noodgedwongen, om rond te komen met een budget; komen tot een innerlijke bevrijding.

'Vasten' doet men in alle godsdiensten (bijvoorbeeld moslims tijdens de Ramadan). Men legt zich dan vrijwillig lichamelijke beperkingen op om een 'juiste' lichamelijke en geestelijke conditie te bereiken. Men wil met zichzelf in het reine komen, boete doen voor zijn zonden, of men wil dichter bij God komen n.a. v. een feest of een cultische handeling.
Christenen kennen tijdens de veertigdagentijd slechts twee dagen waarop ze verplicht vasten: Aswoensdag en Goede Vrijdag. Het vasten bestaat er in op die dagen sober te eten.

Omdat men vindt dat een lichamelijke boetedoening om tot persoonlijke bekering te komen erg individueel is, weinig betrokken op de medemens en zeker niet de enige manier om zich voor te bereiden op Pasen, spreekt men van 'veertigdagentijd'. Veertig dagen waarbij christenen willen nadenken en handelen naar wat ze in hun leven als gelovige belangrijk vinden. Een soort oefentijd om hun leven en handelen scherper op het evangelie af te stemmen en hun verantwoordelijkheid op te nemen t.o.v. anderen, vooral de armsten.
Om het moeilijk te maken: nog altijd gebruiken mensen het woord 'vasten' om er de veertigdagentijd mee aan te geven.

Boeten

In het Middelnederlands is 'boeten' = 'herstellen'.
Vissers 'boetten' hun gescheurde visnetten. Gebroken potten werden 'geboet' of aaneengelijmd en in de pijpfabrieken gebruikte men 'boetaarde' om de pijppotten te herstellen. 'Boeten' werd ook gebruikt om het vuur dat smeulde onder het as, weer op te stoken.
In het Oudsaksisch betekende 'boeten' ook helen, genezen.

Door die positieve inhoud past 'boeten' meer dan 'vasten' bij de veertigdagentijd. Dat is een periode waarin we weer kunnen aanknopen met God, mens en wereld. Een tijd om wat gescheurd is te herstellen, om gebroken potten te lijmen, om het ingeslapen en smeulende vuur weer aan te wakkeren.

Broederlijk Delen

Actie voor de armste mensen en voor hen die zelf niet voor hun rechten kunnen opkomen. 'Broederlijk Delen' roept elk jaar op om onze rijkdom te delen met mensen die armoede kennen ('derde wereld').
Tegelijk tracht Broederlijk Delen mensen bewust te maken van de problemen in de wereld vanuit informatie die ze naar aanleiding van verschillende acties geeft.

Eieren

Vroeger mochten de gelovigen tijdens de veertigdagentijd geen vlees en ook geen eieren eten. Daarom waren er met Pasen extra veel eieren. Vandaar het gebruik om eieren te eten met Pasen.
Omdat eieren symbool zijn van nieuw leven, werden ze het symbool van de verrijzenis.

Bijbel in de veertigdagentijd

Op zondagen

A-jaar

Overzicht van de eerste lezingen in het A-jaar

Zondag	Lezingen	Inhoud
1	1e lezing	Schepping van Adam en Eva.
2	1e lezing	God roept Abraham. Hij wordt de stamvader van het joodse volk.
3	1e lezing	Mozes trekt samen met het joodse volk uit Egypte.
4	1e lezing	God kiest David als koning. Met hem beleeft het volk een tijd van redelijke welvaart.
5	1e lezing	Het joodse volk kan terug uit de ballingschap.

Rode draad
De eerste lezingen van de zondagen in de veertigdagentijd staan stil bij de grote momenten uit de geschiedenis van het joodse volk.
Lees meer over die geschiedenis en stel vast dat drie lezingen rechtstreeks in verband staan met de drie grote pijlers ervan: de uittocht uit Egypte, de tijd onder David, de ballingschap.
Twee lezingen hebben het over een begin: het begin van de mensheid en het begin van het joodse volk.

Overzicht van de evangelies in het A-jaar

Zondag	Evangelies	Inhoud
1	Evangelie	Jezus in de woestijn
2	Evangelie	gedaanteverandering van Jezus
3	Evangelie	Jezus en een vrouw uit Samaria
4	Evangelie	genezing van iemand die blind geboren was
5	Evangelie	Jezus wekt Lazarus op uit de dood

Rode draad
De evangelies van de eerste en tweede zondag van de veertigdagentijd gaan voor elk liturgisch jaar over hetzelfde onderwerp.
Het evangelie van de drie volgende zondagen komt in het A-jaar uit het evangelie volgens Johannes. Elk van die teksten belicht een manier waarop Jezus Messias is:
- Hij is als levend water (3e zondag)
- Hij is als licht (4e zondag)
- Hij is leven (5e zondag)

B-jaar

Overzicht van de eerste lezingen in het B-jaar

Zondag	Lezingen	Inhoud
1	1e lezing	Het verbond van God met de mens wordt duidelijk in de regenboog, die als het ware hemel en aarde met elkaar verbindt.
2	1e lezing	Ook de mens blijkt trouw: Abraham gaat in op de onmenselijk moeilijke vraag van God.
3	1e lezing	In de woorden van God die Mozes aan de mensen geeft wordt duidelijk hoe mensen de trouw van God kunnen beantwoorden in hun dagelijks leven.
4	1e lezing	God blijft trouw aan zijn volk, en zorgt voor een einde aan de ballingschap in Babylonië, net zoals Hij zijn volk wegleidde uit de slavernij van Egypte.
5	1e lezing	Een nieuw verbond: het verbond met God is iets wat vanuit het hart beleefd wordt.

Rode draad
De eerste lezingen van de zondagen in de veertigdagentijd van het jaar B staan stil bij het verbond tussen God en de mensen.
Een verbond dat de trouw van God met de mens inhoudt (1e, 2e, 4e zondag)
Een verbond dat de trouw van de mens met God inhoudt (2e, 3e zondag)
Een verbond ook dat vooral vanuit het hart beleefd moet worden (5e zondag)

Overzicht van de evangelies in het B-jaar

Zondag	Evangelies	Inhoud
1	Evangelie	Jezus in de woestijn
2	Evangelie	Gedaanteverandering van Jezus
3	Evangelie	Weg met de handelaars in de tempel.
4	Evangelie	Jezus en Nicodemus.
5	Evangelie	Als de graankorrel niet sterft …

Rode draad
De evangelies van de eerste en tweede zondag van de veertigdagentijd gaan voor elk liturgisch jaar over hetzelfde onderwerp.
Het evangelie van de drie volgende zondagen komt in het B-jaar uit het evangelie volgens Johannes. Elk van die teksten belicht een manier waarop Jezus beluisterd wordt:
- Jezus doet wat Hij zegt (3e zondag)
- De joodse Farizeeër Nicodemus heeft aandacht voor wat Jezus te zeggen heeft (4e zondag)
- Grieken / Griekse joden hebben aandacht voor de woorden van Jezus (5e zondag)

C-jaar

Overzicht van de lezingen in het C-jaar

Zondag	Lezingen	Inhoud
1	1e lezing	In deze geloofsbelijdenis van Israël maakt men heel beknopt kennis met de geschiedenis van het volk Israël en de manier waarop God telkens voor dat volk opkomt.
2	1e lezing	God en Abraham sluiten een verbond met elkaar. God belooft hem land en nakomelingen.
3	1e lezing	Mozes wordt geroepen. God houdt zich aan zijn verbond met Abraham wanneer hij de ellende ziet van zijn volk in Egypte.
4	1e lezing	Na veertig jaren in de woestijn kwamen de Israëlieten aan in het Beloofde Land. God heeft zich aan zijn deel van het verbond gehouden! Voor het eerst kunnen ze er Pasen (= het joodse paasfeest) vieren.
5	1e lezing	Tijdens de ballingschap in Babylonië herinnert het volk Israël de Uittocht uit Egypte. Wat God toen deed zal Hij herhalen.

Rode draad
De eerste lezingen van de zondagen in de veertigdagentijd van het jaar C staan stil bij het verbond tussen God en het volk Israël.
Een verbond dat de geschiedenis van Israël bepaalt (1e zondag)
Een verbond dat Hij sluit met Abraham (2e zondag)
Een verbond dat de beweegreden is voor de ‘roeping’ van Mozes (3e zondag)
Een verbond dat met een feest gevierd wordt (4e zondag)
Een verbond dat Hij niet vergeten is als Hij spreekt met Jesaja (5e zondag)

Overzicht van de evangelies in het C-jaar

Zondag	Lezingen	Inhoud
1	Evangelie	Jezus in de woestijn
2	Evangelie	gedaanteverandering van Jezus
3	Evangelie	de onvruchtbare vijgenboom
4	Evangelie	Parabels van wat verloren is (schaap, muntstuk, zoon)
5	Evangelie	De overspelige vrouw

Rode draad
De evangelies van de eerste en tweede zondag van de veertigdagentijd gaan voor elk liturgisch jaar over hetzelfde onderwerp.
Het evangelie van de drie volgende zondagen staat stil bij hoe Jezus denkt, spreekt en handelt wanneer hij geconfronteerd wordt met de kleine kanten van de mens.
- Hij staat er open voor om nieuwe kansen te geven (3e zondag)
- Via parabels roept Hij op om nieuwe kansen te geven aan wie ‘verloren’ liep (4e zondag)
- Als Hij met de ‘verlorenheid’ van mensen geconfronteerd wordt, dan is Hij de laatste om te veroordelen (5e zondag)

Tijdens de week

Aswoensdag en de rest van de week
1e week van de veertigdagentijd
2e week van de veertigdagentijd
3e week van de veertigdagentijd
4e week van de veertigdagentijd
5e week van de veertigdagentijd
Goede Week

Suggesties

SOLIDARITEIT

INFORMEREN

Organisaties die zich inzetten voor de derde wereld

Broederlijk Delen

Ontstaan
Broederlijk Delen ontstond in 1960, het jaar dat 'Belgisch Congo' onafhankelijk werd. De Vlaamse kerkgemeenschap wilde nl. de bevolking van deze vroegere kolonie niet in de steek laten en vooral de arme bevolking ervan financieel steunen. Intussen verruimde Broederlijk Delen haar werkveld tot de mensen in de Derde Wereld.

Werkterreinen
Geloof
Christenen beleven tijdens de veertigdagentijd bewuster dan anders hun solidariteit met andere mensen, vooral met hen die het minder goed hebben.

Projectensteun
Broederlijk Delen financiert projecten die in de Derde Wereld leven. Deze projecten zijn niet grootschalig,
maar helpen de mensen op weg om beter voor zichzelf te kunnen zorgen.
B.v. : een waterput, een volksradio ...

Onderwijs
Broederlijk Delen wil leren dat mensen in de Derde Wereld niet beter of slechter zijn dan de mensen hier,
dat ze best wel hun eigen problemen kunnen oplossen als ze de nodige middelen daartoe krijgen.

Politiek
Broederlijk Delen wil macht uitoefenen op de politieke wereld zodat die niet alleen aandacht heeft voor de rijkere landen.

Fondsenverwerving
Broederlijk Delen roept mensen op om financieel bij te dragen om de uitgekozen projecten te kunnen ondersteunen.

Praktisch
Tweemaal in de veertigdagentijd houdt Broederlijk Delen in de kerk een inzamelactie voor de mensen in de Derde Wereld.
Daarnaast zijn er ook acties op straat, in scholen, met jeugdbewegingen...

Het logo

Bekijk het logo van Broederlijk Delen.
- Wat heeft dat logo met solidariteit te maken?
Noteer in elke figuur van het logo van Broederlijk Delen een woord dat solidariteit oproept.

Maak je omgeving (parochie / school) gevoelig voor dit onderwerp.
Schrijf een slogan die de anderen oproept tot solidariteit.
Zoek daarvoor twee woorden die volgens jou het belangrijkste doel van Broederlijk Delen weergeven. Verwerk met jouw groep die twee woorden in een slogan

Beleven
(C. LETERME in Samuel plus, uitgeverij Averbode, 2005 nr 5)

Materiaal
- een drankje voor elk van de kinderen.
- een affiche van Broederlijk Delen
- Per vier kinderen een blad met de volgende uitspraken:

Verloop
Ervaren van onrecht
Verdeel de groep in vier delen. Eén deel krijgt ¾ van de drankjes. De overige delen van de groep krijgen samen ¼ van de drankjes. Elk vierde deel van de groep krijgt een vragenlijst:
- Wat vind je van het aantal drankjes dat je kreeg?
- Vind je dit eerlijk?
- Als je weet dat het voedsel in de wereld zo verdeeld is, wat vind je dan daarvan?
- Vind je dat eerlijk?
Bespreek de antwoorden met de gehele groep.

Bedoeling van de veertigdagentijd
Hang de affiche van Broederlijk Delen op zijn kop. Hiermee kun je uitleggen dat dit precies de bedoeling is van de veertigdagentijd: de wereld op zijn kop zetten: aandacht besteden aan andere gewoonten, een andere mentaliteit.
Je kunt de affiche ook verfrommelen: de wereld wordt verfrommeld en uitgeperst. Tijdens de veertigdagentijd is het de opdracht van de christenen om haar glad te strijken, te herstellen.

Het belang van dit ‘symbolisch’ handelen is, dat men erdoor gemakkelijker een gesprek op gang kan zetten.

Kennismaking met Broederlijk Delen
Maak o.m. gebruik van de info hierboven.

Even doordenken
Geef de kinderen per vier het blad met de zes uitspraken. Laat ze de uitspraken aanstippen waarmee ze akkoord gaan. Achteraf bespreken ze met anderen wat zij belangrijk vinden.

Verhaal
‘Kleine handelingen, grote gevolgen’,
(C. Leterme, Parels van verhalen, Averbode 2019, p. 61)

Op een avond nodigde Ahab zijn vrienden uit voor het eten.
Toen hij bezig was het vlees voor hen klaar te maken,
ontdekte hij dat het zout op was.
Ahab riep zijn zoon: ‘Ga in het dorp wat zout halen.
Maar betaal er de juiste prijs voor: niet te veel en niet te weinig.’

Zijn zoon reageerde verbaasd:
‘Pa, ik begrijp dat ik er niet te veel voor moet betalen,
maar als ik een beetje meer kan afdingen, dan scheelt dat toch wat.’
‘In een grote stad is dat aan te raden,’ wist zijn vader,
‘maar in een dorpje als het onze, is dat het begin van het einde.’

De jongen vertrok zonder verder iets te vragen.
Maar de gasten, die het gesprek gevolgd hadden,
waren nieuwsgierig en vroegen aan Ahab:
‘Waarom mag uw zoon het zout
niet zo goedkoop mogelijk proberen te krijgen?’

‘Wie het zout onder de prijs verkoopt,’ zei Ahab,
‘doet dat misschien omdat hij wanhopig is
en het geld dringend nodig heeft.
Wie daarvan profiteert, toont geen respect
voor het harde werk van wie het product gemaakt heeft.’

‘Maar zo weinig betekent toch niet de ondergang van een dorp!’
‘Toen de wereld begon, was het onrecht ook gering.
Maar sindsdien voegde iedereen er wat aan toe,
steeds met het idee dat het om een kleinigheid ging
en zie eens tot wat het ons vandaag heeft geleid.’

(naar een verhaal van Paulo Coelho)

Overweging
(R.-M. PELGRIMS in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 27 maart 2024)

‘Maar betaal er de juiste prijs voor: niet te veel en niet te weinig.’ Deze zin lijkt me een belangrijke wegwijzer naar een rechtvaardige en respectvolle samenleving.

De juiste prijs betalen dat is wat de cacaoboeren vragen in Ivoorkust, maar ook in Ghana, Nigeria en Kameroen. Het is wat onze boeren en alle boeren waar ook in de wereld vragen. De juiste prijs betalen niet alleen voor landbouwproducten, maar voor alles wat mensen produceren om voor zichzelf en hun familie een menswaardig leven op te bouwen, lijkt evident maar is het niet.

Wat zou er gebeuren als iedereen - die ook maar iets te maken heeft met het bepalen van prijzen - het verhaal ‘Kleine handelingen, grote gevolgen’ als verplichte lectuur kreeg én de opdracht om die boodschap ook om te zetten in daden? Dat zou pas een gigantische impact hebben, maar ondertussen is het wel nodig dat ieder op zijn of haar manier blijft streven naar die rechtvaardige samenleving.

Gewoon toekijken heeft nog nooit geholpen, maar actie ondernemen kan wel tot verandering leiden. Je weet wel: ‘Het steentje dat je hebt verlegd in de rivier.’ Laten we dat even proberen als voorbereiding naar Pasen.

Oxfam Wereldwinkels

(Zonneland 9, 2011, p. 16)

Oxfam-wereldwinkels is de voornaamste organisatie voor eerlijke handel in België. Bij eerlijke handel krijgt elke kleine producent (meestal een landbouwer in het Zuiden) een eerlijke prijs voor zijn producten. Er wordt dus rekening gehouden met het werk dat hij eraan gehad heeft en de prijs die hij voor zijn grondstoffen betaald heeft. Eerlijke handel betekent ook dat de boeren en arbeiders in goede omstandigheden werken. Dat sluit ook kinderarbeid uit. De productie gebeurt bovendien met respect voor het milieu.

Veertig jaar geleden werd de eerste wereldwinkel geopend in Vlaanderen. Nu zijn er meer dan tweehonderd.
De wereldwinkels verkopen producten uit 39 landen: voeding, kleding, cadeautjes, huisraad...
De organisatie voert ook campagnes om mensen bewust te maken van het belang van eerlijke handel.

www.oxfamwereldwinkels.be

Artsen Zonder Grenzen

(Zonneland 9, 2011, p. 18-19)

De organisatie Artsen Zonder Grenzen biedt medische hulp aan mensen die te kampen hebben met levensbedreigende situaties. Bijvoorbeeld bij oorlog, natuurrampen of epidemieën. In een conflict kiezen ze geen partij en ze werken onafhankelijk. Bij Artsen Zonder Grenzen werken zowel mensen van het land zelf als buitenlanders.
De organisatie werd opgericht in het begin van de jaren '70. In Biafra - nu een deel van Nigeria - woedde toen een oorlog. Een deel van de bevolking werd doelbewust uitgesloten van voedselhulp. Franse dokters en journalisten besloten om hulp te gaan bieden aan de miljoenen mensen in nood. Ze richtten in 1971 de organisatie Médecins Sans Frontières op.
Enkele artsen richtten in 1980 de Belgische tak van Artsen Zonder Grenzen (AZG) op. In 1999 kreeg de organisatie de Nobelprijs voor de Vrede. Een belangrijke erkenning!

www.azg.be

Wat je met ... euro's kunt doen
Zoek op wat je kunt kopen voor ...
... 5 euro
....................................................
AZG kan voor 5 euro per dag 350 000 liter proper water geven aan 20 000 mensen.

... 10 euro
....................................................
AZG kan voor 10 euro zorgen voor een malariakuur voor vijf mensen, zodat ze beter worden.

... 50 euro
....................................................
AZG kan voor 50 euro vijf baby's gezond op de wereld zetten.

... 100 euro
....................................................
AZG kan voor 100 euro gedurende drie maanden medische hulp geven aan duizend mensen.

SPELENDERWIJS

Werken aan een betere wereld

(Zonneland 9, 2011, p. 18-19)

Rappe raadsels
Los de raadsels op. Je vindt dan twee belangrijke zaken die nodig zijn om de wereld te verbeteren.
Mijn 1e deel is de vijfde muzieknoot.
Mijn 2e deel is de derde klinker van het abc.
Mijn 3e deel is een mannetjesbij.
Mijn 4e deel is hetzelfde als mijn 2e.
Mijn 5e deel is de staart van majesteit.
En mijn geheel is .......................................

Mijn 1e deel zeg je tegen iemand die niets wil doen.
Mijn 2e deel is een fonkelend hemellichaam.
Mijn 3e deel is hetzelfde als 'plus'.
En mijn geheel is .......................................

Letters zoeken
Lees de tips en zoek een woord waarmee je de wereld kunt veranderen!
De 1e letter zit in WERELD, maar niet in WEELDE
De 2e letter zit in SCHEEPJES, maar niet in MAATSCHAPPIJ.
De 3e letter zit in SUPER, maar niet in PARAPLUUTJE.
De 4e letter zit in LANDSCHAP, maar niet in SCHANDAAL.
De 5e letter zit in MILIEU, maar niet in MUIL.
De 6e letter zit in SCHOON, maar niet in HONDJES.
De 7e letter zit in KLIMAAT, maar niet in MAKKELIJK.

Correctiesleutel
solidariteit, luisteren, respect

ERVAREN

Collage met weinig kleuren

(Bron: OverSCHAKELen - een adventsproject voor de basisschool 1991 - Uitgave PJZ 1 Chirojeugd.)

Twee (of meerdere) groepen krijgen de opdracht op een groot vel papier een grote collage te maken. Elk groepje krijgt een aantal kleuren.
Met kleine stukjes papier die afgescheurd worden, vullen ze de tekening op.
Belangrijk is dat elk groepje weinig elkaar aanvullende kleuren krijgt.
...
Komen de groepen tot het inzicht dat ze een mooier resultaat bekomen als ze hun kleuren uitwisselen?
Hierrond mag je niets suggereren, je zegt ook niet dat het niet mag.

Alternatief
De kinderen moeten een tekening maken / inkleuren, maar krijgen per groep maar een paar kleurpotloden / kleurstiften.

Samen eten?

Dek twee tafels: de ene heel feestelijk en verzorgd met lekkers om te drinken en te eten ... De andere zonder veel aandacht met water uit de kraan en droog brood in een papieren zak.

Bij het binnenkomen krijgen de kinderen een gekleurd kaartje. Elk van die kleuren verwijst naar het soort tafel.
...
Eens zien of de kinderen spontaan tot delen komen.
Ook hier niets suggereren of aanpraten.

VERDIEPEN

Stellingen

(Overhoop 2009, nr 6, p. 4)

Armoede.
De meeste armen van vandaag kiezen er zelf voor.
Ze hebben het zelf veroorzaakt. Ze hebben het aan zichzelf te wijten.
Ik wens daar niet voor op te draaien.

Ik vind het belangrijk om te blijven geven aan mensen, hier en ver weg,
die het minder goed hebben dan ik en mijn gezin.
Want ik wil wonen en leven in een solidair land.
Niet het land van 'ikke ikke ikke en de rest kan stikken'.

Gehoord bij de kapper:
'Ik geef niet meer aan al die organisaties die bezig zijn met ontwikkelingshulp!
Er blijft onderweg veel te veel aan de vingers plakken.
En ginds komt het meeste toch in de zakken van de rijken terecht.'

In kleine organisaties die rechtstreeks bij de mensen ginder komen,
daar geloof ik in en daar geef ik ook aan.
Aan mensen die ginds ter plaatse bv. een kleinschalige lokale economie helpen opbouwen,
of voor een hospitaaltje en schooltje zorgen.

Tien Uitspraken

C. LETERME in Zonneland Plus 28-93

Maak een keuze uit de volgende uitspraken.
Gaan de kinderen ermee akkoord of niet.
Laat hun argumenten verwoorden.

WERKEN IN HOEKEN

Een 'solidariteitskrant'

(C. LETERME in Simon Plus, uitgeverij Averbode, 2004 nr 8)

Materiaal
. Eventueel: flap
. Een echte krant om te inspireren
. Twee of drie bladen (formaat A3) die je dubbel plooit. Dit wordt de krant.

Verloop
Noteer op een flap het woord solidariteit. De kinderen noteren er rond al wat dit bij hen oproept.
Zorg in de ruimte voor verschillende hoeken met aangepast materiaal. Zorg ook voor een echte krant in de klas om nog meer inspiratie te kunnen hebben.
Deel de groep kinderen in 5 groepjes, die elk in een andere hoek werken.

HOEK 1
Groep 1 zoekt naar een geschikte titel.
Maakt een eenvoudig kruiswoordraadsel. Bijvoorbeeld een schuifraadsel rond het woord solidariteit.

HOEK 2
Groep 2 zoekt naar geschikte foto’s en schrijft er een korte tekst bij.
Zorgt ook voor tekeningen of cartoons

HOEK 3
Groep 3 maakt een interview met een persoon die met het onderwerp te maken heeft.
Zorg voor info bij zo’n persoon en voor een aantal startvragen bij het interview.

HOEK 4
Groep 4 maakt een reclametekst bij voor het werk van solidariteit waarin ze oproepen om dat werk te steunen.

HOEK 5
Groep 5 maakt een kort stripverhaal dat bij het onderwerp aansluit.

TIPS
. Laat elk kind in de groep een hoek kiezen naar belangstelling of bekwaamheid.

. Voeg hoeken bij of doe hoeken weg volgens je eigen aanvoelen.

Een ganzenbordkalender

(naar: C. LETERME in Samuel Plus, uitgeverij Averbode, 2003 nr.6)

Materiaal
Eén groot ganzenbordkalender (in kleur) voor de hele groep; kleine kalenders (zwart/wit) voor elk kind apart. Klik hier om de twee kalenders te zien
Per hoek: tien kaartjes, wat documentatie en de opdracht.

Vooraf
Verdeel de ruimte is vier hoeken. Er is een hoek rond: bidden, rond Broederlijk Delen, rond soberder leven en rond bijbel. In elk van de hoeken liggen een aantal kaartjes, of papiertjes (per hoek in een ander kleur), wat documentatie en de opdracht.

In de hoek rond bidden
liggen een aantal gebedenboekjes en boekjes met bezinningsteksten (B.v. Sta even stil – Averbode) + tien paarse kaartjes, of kaartjes waar bovenaan het woord 'gebed' op staat.

Opdracht
Zoek tien gebeden die je tijdens de veertigdagentijd kunt bidden. Eventueel kunnen kinderen zelf een gebed schrijven. Spreek af dat dit gebed niet lang mag zijn (bv. maximaal zes regels).
Wat gevonden of gemaakt werd, wordt op een kaartje geschreven.

In de hoek rond ‘Broederlijk Delen’
ligt er documentatie over het project van Broederlijk Delen, wereldwinkels + tien oranje kaartjes, of kaartjes waar bovenaan het woord 'Broederlijk Delen' op staat.

Opdracht
Zoek tien activiteiten i.v.m. broederlijk delen en noteer ze op de tien kaartjes.
De kinderen / jongeren zoeken hierbij naar allerlei vormen van broederlijk delen bij henzelf. Ze worden ook uitgenodigd informatie te zoeken bij het project van Broederlijk Delen.

Enkele suggesties
. Ik ben bereid vandaag iets uit te lenen, waaraan ik eigenlijk erg gehecht ben.
. Vandaag zoek en lees ik informatie over de actie van Broederlijk Delen.
. Ik geef vandaag van mijn spaargeld aan het project van Broederlijk Delen.
. Ik wil vandaag iets doen waarmee ik een ander blij kan maken.
. Ik probeer vandaag thuis te helpen zonder dat men mij dat vraagt.
. Ik speel vandaag met iemand waarmee ik nog niet vaak speelde.
. Ik maak vandaag een cadeautje voor iemand die het verdient.

In de hoek rond soberder leven
Liggen er tien blauwe kaartjes, of kaartjes waar bovenaan het woord 'sober' op staat en eventueel de volgende tekst:

Opdracht
Zoek tien verschillende manieren om een dag lang soberder te leven. Noteer elke manier op een apart kaartje.

Enkele suggesties
. Ik snoep niet vandaag
. Vandaag drink ik geen frisdrank
. Ik denk vandaag driemaal na vooraleer ik iets vraag om te hebben
. Vandaag let ik erop dat ik geen water verspil.
. Ik zeur niet om spullen die niet echt nodig zijn
. Vandaag let ik erop dat ik niets onnodig weggooi.

In de hoek rond bijbel
leg je een aantal bijbels of een kopie van de verschillende teksten uit de bijbel die tijdens de veertigdagentijd aan bod komen in de eucharistie + tien rode kaartjes, of kaartjes waar bovenaan het woord 'Bijbel' op staat.

Opdracht
Zoek in de volgende evangelieteksten tien zinnen die de moeite waard zijn om over na te denken. Schrijf die zin op een kaartje.

Eventueel laat je de kinderen na een tiental minuten van hoek veranderen. Aangekomen in de nieuwe hoek werken ze de opdracht van de vorige groep af.

Op het einde van de activiteit zijn er veertig kaartjes beschreven. Groepeer ze per kleur. Kleef de kaartjes op een flap in de volgorde van het rooster. De kinderen kleuren in hun eigen rooster telkens het vakje wanneer ze de opdracht op de collage vervuld hebben.

Merk op
Op de ganzenbordkalender staan Pasen en de verschillende zondagen op vakjes met een witte achtergrond, zonder cijfer. De dagen met een cijfer behoren tot de veertigdagentijd. De zondagen worden niet meegeteld bij de ‘veertigdagentijd’ omdat ze mini-feestdagen zijn. Op die dag vieren christenen telkens opnieuw de verrijzenis van Jezus Christus. Dat Hij opgedaan is uit de dood zet hen ertoe aan om mensen mee te helpen opstaan uit elke vorm van ‘dood’ .

OP STAP

Bezoek aan de wereldwinkel

Bezoek de plaatselijke wereldwinkel.

Bespreek
- Welke gelijkenissen en verschillen zijn er met een andere winkel?
- Herken je producten in de winkel die duidelijk van een ander land in de wereld zijn?

Zoek uit welk land de volgende producten komen:
een reep chocolade, choco, confituur, bananen, fruitsap, honing, koffie, noten, rijst, rode wijn, witte wijn, suiker, thee ...

Vraag aan de verkoper:
- Waarom werk je als vrijwilliger in deze winkel?
of:
- Waarom vind je zo'n winkel belangrijk?

Op zoek naar eerlijke producten

Ga met de kinderen naar een winkel / supermarkt. Daar gaan ze op zoek naar fairtradeproducten.
(Bijvoorbeeld: chocolade, bananen, kleding, sinaasappelen, koffie, thee, koekjes, wijn, fruitsap, confituur, zeep, kokosmelk, rietsuiker ...)
Bespreek vooraf hoe die producten te herkennen zijn. (logo!)
Ze noteren het soort product dat ze gevonden hebben en uit welk land het afkomstig is. Ze vergelijken ook de prijs van dat product met de prijs die men anders voor een gelijkaardig product zou betalen.
- Hetzelfde? Meer? Minder?

Ze bespreken nadien:
- Worden er thuis ook fairtradeproducten gekocht? Weet je ook waarom of waarom niet?
- Als dat niet het geval is, hoe zou je daarvoor reclame maken?
- In welke winkel vind je het meest fairtradeproducten? (Oxfam-wereldwinkel)

TIPS
. Geef die opdracht mee met de kinderen om samen met hun ouders te doen. Bespreek nadien hun ervaringen.

. Ga vooraf zelf in de winkel / supermarkt zien hoeveel fairtradeproducten er aangeboden worden, zodat je de kinderen kunt vragen om een minimum aantal producten op te zoeken.

MEDITEREN

SOBERHEID

INFORMEREN

Sober leven in de ‘godsdiensten van het woord’

Ramadan
Moslims vasten de hele maand Ramadan overdag. Dit kan hen eigenschappen aanleren als: discipline, uithoudingsvermogen en zelfbeheersing. Verder willen ze door te vasten het inlevingsvermogen in de arme medemens versterken en het respect voor de medemens en God vergroten. Tijdens die maand maken ze meer tijd om te bidden en de Koran te lezen, zodat hun geloof kan toenemen.
Daarom is de Ramadan een maand van tolerantie, liefdadigheid, verbroedering en bezinning, waarin moslims extra verdraagzaam, toeschietelijk en vrijgevig zijn en waarin de eenheid en samenhorigheid van de mensheid centraal staan.
Na de maand ramadan vieren moslims het Suikerfeest met familie en vrienden.
Omdat de kalender van de moslims gebaseerd is op de maan, valt de maand Ramadan elk jaar elf dagen vroeger dan in een kalender gebaseerd op de zon.

Jom Kipoer
Joden vieren Jom Kipoer, de grote verzoendag, in de maanden september of oktober. De hele dag wordt niet gewerkt en gevast (niet eten én niet drinken) en gaat men naar de synagoge om te bidden. Op het einde van Jom Kipoer wordt in de synagoge op de sjofar (ramshoorn) geblazen. Hiermee wordt een nieuw begin ingeluid.

Veertigdagentijd
Naam van de voorbereidingstijd op Pasen. De veertigdagentijd begint met Aswoensdag en duurt veertig dagen, zondagen niet meegerekend. Deze tijd kenmerkt zich door bewust tijd te maken voor zichzelf, de medemens en God. Het is een tijd om stil te staan bij wat echt belangrijk is in het leven.

ONDERZOEKEN

'Vastentijd'

De kinderen maken kennis met:

De kinderen onderlijnen waarom Fatima overdag niet eet tijdens de Ramadan.
Ze onderlijnen wat Mosje doet op Jom Kipoer (de grote verzoendag) en wat er bij hem thuis gebeurt als voorbereiding op Pesach.
Ze onderlijnen wat Sarie en Ralf doen tijdens de veertigdagentijd.

Daarna zoeken ze op het internet:
- Wanneer begint voor Fatima de Ramadan dit jaar?
- Wanneer viert Mosje dit jaar Pesach?
- Wanneer begint dit jaar de veertigdagentijd voor Ralf en Sarie?

VERDIEPEN

Sober leven

Inspiratie: J. BRUGMAN, Prettige zondag!, Kinderwoorddiensten voor het jaar A, Gooi en sticht - Baarn, 1995, p. 41)

Materiaal
Papier en iets om te schrijven.

Verloop
Vertel de kinderen dat ze bij iemand mogen overnachten. Ze krijgen maar één tas om hun spullen in te steken. Daarin mogen tien kledingstukken en drie stukken speelgoed. De kinderen maken een lijstje van de kleding die ze willen meenemen en van het speelgoed.
Daarna zeg je dat ze ook nog iets moeten meenemen als geschenk voor de personen waarbij ze gaan overnachten (bv opa/oma, tante/oom). Maar daarvoor moeten ze drie kledingstukken doorstrepen.
Bespreek:
- Was dat moeilijk? Waarom?

Zeg dan dat de tas eigenlijk te klein is. Eén stuk speelgoed kan niet mee. De kinderen strepen één stuk speelgoed door.
Bespreek:
- Hoe vind je dat?

Laat de kinderen opnieuw naar hun lijstje kijken.
Bespreek:
- Zou er nog iets uit weg kunnen?
- Zou de vakantie daar minder tof door worden?

De kinderen stellen met deze activiteit vast dat soberheid best te doen is. Trek de activiteit door naar de veertigdagentijd.
Wat kan minder, soberder, zodat ze meer tijd, aandacht hebben voor anderen en voor God.
De ideeën die de kinderen daarover hebben, schrijven ze op 'voetstappen', op linten (voor in de paasboom), op een kalender of op ...
(zie hoger)

DOEN

Veertigdagendoos

(Inspiratiebron: Martine CROONEN in Kerk en leven, 21 maart 2018 p. 7 - Biertje of een slok thee?)

Neem een doos naar keuze en versier die naar eigen wens. Schrijf er 'veertig dagen doos' of '40 dagen doos' op, of schrijf er '40' op in alle mogelijke richtingen, groottes en kleuren.

Of maak de doos heel sober en schrijf er op:
- = +
of
Less is more
of
< = >

Spreek af:
in die doos worden voorwerpen gelegd die men letterlijk minder wil gebruiken (bijvoorbeeld: GSM) of die dat symbolisch oproepen (bijvoorbeeld: een suikerklontje kan snoep oproepen).

Mogelijke voorwerpen:
kookwekker (minder tijd verprutsen), zaag (minder zeuren), spiegel (minder ijdel), knuffel (minder kinderachtig), autosleutels...

Bedoeling is om gedurende de veertigdagentijd te leren los te laten, om zo meer tijd te hebben voor wat echt belangrijk is.

TIP
Wie goede ervaringen heeft met deze activiteit kan nadien een nieuwe doos maken met daarop het getal 50. Die kun je gebruiken in de vijftigdagentijd, de tijd tussen Pasen en Pinksteren.

STILTE

BIDDEN / MEDITEREN

Zelf schrijven

Verwerk in een gebed of een bezinningstekst de volgende woorden: nieuwe kansen, pijn doen, Pasen, veertigdagentijd.

TIP
Indien er zes gebeden en/of bezinningsteksten geschreven werden, kun je er een gebedsdobbelsteen mee maken.

Overwegingen

Mark Van de Voorde

Broederlijk delen in plaats van broederlijk stelen

(Bericht van Mark Van de Voorde op Facebook, 19 maart 2025, 10u26)

Ik moest onlangs spreken op een ontbijtconferentie. Ik mocht eerst aanschuiven bij het ontbijt. De voorzitter verontschuldigde zich evenwel voor het feit dat er geen koffiekoeken waren. Koffiekoeken lagen er vroeger altijd op het ontbijtbuffet, zei hij nog. We hebben moeten beslissen om ermee te stoppen, voegde hij er bedremmeld aan toe. Want die koeken verdwenen op de borden van de eerste gasten en vervolgens in hun handtassen. Voor wie later toekwamen, waren er geen koffiekoeken mee.
Tja! Weet je hoe dat heet? Broederlijk Stelen! Helaas, zo is het ook in de grote wereld. De schrokkoppen stelen van wie economisch achteraan komen, later komen, nakomen. Zelfs bodemschatten worden opgeëist als zogenaamde terugbetaling voor wat als steun was gegeven en nu plotsklaps in een zogenaamde lening is omgezet.
Oligarchen oli-harken. Zowel die ten oosten van ons als die ten westen van ons: ze harken de bovengrond leeg en schrapen de ondergrond leeg. Broederlijk Stelen dus! Wij plaatsen daartegenover: Broederlijk Delen!
Zijn we dan zo naïef? Neen, want als het broederlijk stelen door blijft gaan, zijn er straks geen ‘boterkoeken’ meer om te verdelen, geen ‘boter bij de vis’ meer voor wie hengelt naar welvaart. Niet meer voor de laatkomers en de laatbloeiers, ook niet meer voor die vooraan in de rij staan. Voor niemand meer, tenzij voor de miljardairs, tot die elkaar beginnen te bestelen. En dat kan snel gaan.
Dat is wat Broederlijk Stelen teweegbrengt: de organisatie van de schaarste, zoals de economie wel eens wordt genoemd, wordt dan de toestand van de lege tafel. Tabula rasa, niet door verbeeldingskracht afgeveegd maar door schraperigheid.
Het is geen toeval dat landen waar het stelen van hogerhand wordt georganiseerd, autoritaire, autocratische of illiberale regimes hebben of landen zijn waar de president ervan droomt dat er nooit meer verkiezingen nodig zullen zijn, nu hij president is geworden.
Dat is geen toeval, want wie de broederlijkheid aantast, tast ook de vrijheid en de gelijkheid aan. Vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid zijn de drie idealen van de democratie die erop bedacht is de welvaart en het welzijn te spreiden. Het is de broederlijkheid die de vrijheid en de gelijkheid in balans houdt.
De broederlijkheid, het besef dat we lot- en deelgenoten zijn, zorgt ervoor dat de vrijheid geen recht van de sterkste wordt. De broederlijkheid, het besef dat we allen kinderen van God zijn, zorgt ervoor dat de gelijkheid geen dwang wordt die het individu met zijn vrijheid van denken en de persoon met zijn geweten (om het goede te kunnen doen) monddood maakt.
De democratie heeft dat besef nodig, want ze is niet vanzelfsprekend. Ze behoort immers niet vanzelf tot de natuur. In de natuur geldt de stelling: eten of gegeten worden. Zo is helaas ook de natuur van de mens. Er is cultuur nodig, beschaving en ethiek dus, opdat de koffiekoeken niet verdwijnen in de handtassen.
Wie schrokt heeft nooit genoeg. Het nooit genoeg van de ene is het tekort van de andere. We staan erop te kijken en vragen ons af: Wat kunnen we doen? We kennen het antwoord: Niets! Niets, tenzij we Broederlijk Delen.
Maar daarvoor moeten we eerst een andere vraag stellen. Niet de vraag: Wat kunnen we doen? Wel de vraag: Wat hebben we? Zoals Jezus van Nazareth bij de broodvermenigvuldiging. Hij stelde aan zijn discipelen niet de vraag: Wat kunnen we doen? Hij vroeg: Hoeveel broden hebben we?
Kijken naar wat we hebben en zien wat kunnen doen met wat we hebben, dat is wat Broederlijk Delen doet. Hoeveel broden hebben wij, vroeg Jezus. Vijf! Begin maar uit te delen. En kijk, plots bleken er twaalf korven met brood over te zijn. Kan dat nu ook? Ja, want delen werkt aanstekelijk. Dan komen de gestolen koffiekoeken uit de handtassen weer te voorschrijn. Al was het maar uit schaamte.
De broederlijkheid wordt hersteld. En met de broederlijkheid ook de rechtvaardigheid en het welzijn, kortom de democratie. Dat is ons antwoord op de verrechtsing van de samenleving en de wereld: een Broederlijk Delen dat verdelen wordt, een verdelen dat herverdelen kan worden.

Kolet Janssen

Vasten is handwerk

(K. JANSSEN in de blog van de auteur, 26 februari 2023)

Handwerken is een typisch vrouwelijke bezigheid. Breien en naaien, spinnen en weven, borduren en haken. Meisjes leerden het vroeger op school. En in de nieuwe trend van overal opduikende handwerkclubjes zie je ook weer vooral jonge vrouwen. Het spel tussen garen en draad, naalden en wol, ligt nog steeds vooral in vrouwenhanden.

Misschien is het daarom dat ik bij het woord ‘vasten’ steeds vaker spontaan aan haaknaalden moet denken. Want de vaste is een van de basissteken van het haken. Je begint elk haakwerk met het maken van een lus en daarin haak je een reeks lossen. Maar om tot echte substantie te komen heb je vasten nodig.

Wie verder haakt, leert nog heel wat andere steken kennen. Er zijn halve vasten, stokjes en zelfs dubbele stokjes. Maar de basis blijft toch de vaste. Je hebt hem nodig om de boel aan elkaar te sluiten, om het vlak te vullen, om houvast te creëren.

Haken leert mij veel over het leven. Je volgt een patroon, maar af en toe neem je de vrijheid om daarvan af te wijken. Je keert op gezette tijden je handwerk om, om in de andere richting te denken en te doen. Je ziet je werk gestadig groeien, steek voor steek. Soms maak je een fout die je pas een paar rijen later ontdekt en dan moet je een stuk van je werk uithalen. Je herstelt de fout en haakt dan pas verder. Als je dat niet doet, blijf je die fout altijd zien: een rare bobbel of een gaatje waar er geen hoefde te zijn. Soms is dat niet erg, want het maakt je werk persoonlijker. Je maakt je werk zo kleurig als je zelf wilt: rustig in pastel of in twintig spetterende kleurtjes door elkaar.

Het mooie van een haakwerk is dat alle steken samen een geheel vormen. Eén steek kan op zichzelf niet overleven, maar een steek die deel uitmaakt van een heel haakwerk, haakt in zijn buursteken links en rechts, boven en onder. Zo wordt een haakwerk sterk.

In de vastentijd buig ik me over het haakwerk van mijn leven: waar en met wie ben ik verbonden? Waar laat ik een paar steken vallen? Waar moet ik een extra rondje haken? Welke kleuren wil ik gebruiken? Wordt mijn werkje zoals ik het hoopte of moet ik zwaar gaan bijsturen? Volg ik genoeg het patroon waarin ik mijn wortels vind en ben ik voor de buitenwereld herkenbaar als volgeling van dat patroon? Ben ik thuis in de richtlijnen en de inspiratie van het patroon of moet ik daar toch wat meer aandacht aan besteden?

Ideale vragen voor de vastentijd.

Vastentijd als quarantaine

Kolet Janssen in Kerknet - 8 maart 2020

Niet dat we ons in die periode afzonderen van de wereld. Juist niet: we laten alle onrecht en lijden diep tot ons doordringen.
Weet u waar de term ‘quarantaine’ vandaan komt? In de 14de eeuw was er een pestepidemie. In Italië moesten de schepen die de havens binnenvoeren gedurende een periode van veertig dagen stil blijven liggen met de hele bemanning aan boord. Die tijd van ‘quaranta giorni’ werd later een medische term voor gedwongen isolatie en afzondering.
Veertig dagen werd toen als een voldoende lange periode beschouwd om alle onheil af te wenden. Na veertig dagen was er duidelijkheid, dan was het gevaar geweken, dan was het mogelijke kwaad bezworen.
In onze tijd duren quarantaines zelden veertig dagen.
Wij denken dat we er sneller achter zijn of er een echte bedreiging is. We hebben ook meer middelen om een en ander te checken.
Maar om onze ziel een nieuwe wending te geven, om ons hart weer te verbinden met God en onze medemensen, daarvoor hebben we gelukkig nog steeds onze eigen ‘quarantaine’, de veertigdagentijd of de vasten.
Niet dat we ons in die periode afzonderen van de wereld. Juist niet: we laten alle onrecht en lijden diep tot ons doordringen.
We staan ervoor open om het mee op te nemen en er onze schouders onder te zetten. We gebruiken onze quarantaine om gevoeliger te worden voor wat er leeft in de wereld.
Maar tegelijk plooien we toch wat meer terug op onszelf. We graven naar onze kern en proberen ons leven in een spoor te leggen dat dichter aansluit bij onze diepste bestemming.
Het is een tijd voor meer binnenkant.
Ik zou wel eens willen horen van de mensen die door het coronavirus een tijdje in quarantaine doorbrachten, hoe ze dat hebben ervaren. Via internet en telefoon blijf je nu veel meer dan vroeger in contact met de buitenwereld. Maar het is toch anders. Je beweegt minder, je komt niet buiten. Je mist een aantal persoonlijke contacten. Je hebt hoe dan ook meer tijd om na te denken.
Aan het einde van een quarantaine zijn mensen opgelucht en blij dat ze weer naar buiten mogen.
Ze zien de wereld met nieuwe ogen.
Ze koesteren de dingen die ze moesten missen.
Maar wellicht nemen ze ook iets mee van de rust en de inkeer die hen noodgedwongen in de schoot viel.
Misschien kunnen we van de vasten een beetje onze eigen quarantaine maken: tijd om even stil te staan en op bezoek te gaan bij God en bij onszelf.
Om zo dichter te komen bij mensen dichtbij en ver weg. Daar hebben we vast wel veertig dagen voor nodig.

Mia Verbanck

Beschouwing

(Mia Verbanck, LT maart 2020)

Een stoel heeft meestal vier poten.
Ze dragen hem.
Ze houden hem in evenwicht.

Het leven van een christen
rust op vier pijlers.
Ze dragen hem.
Ze houden hem in balans.

In de aanloop naar Pasen
krijgen ze alle vier bijzondere aandacht:
. inkeer of verinnerlijking,
. versobering,
. vergeving of herstel van relaties,
. solidariteit.

Ze zijn niet los te verkrijgen.
Ze hebben elkaar nodig.
Ze hangen samen
zoals de blaadjes van een klaverblad.

Dries van den Akker s.j.

Symboolfunctie van vasten

(D. van den Akker in Ignis Webmagazine, maart 2022)

Als ik vast, ontzeg ik mij een heel normale levensbehoefte: eten, drinken, genieten, slapen, tv-kijken, computergebruik, kopen, uitgaan enzovoort. Ik bouw als het ware een gemis in in mijn dagprogramma. Waarom? In de hoop dat dat alledaagse gemis mij herinnert aan waar ik werkelijk naar honger en dorst. Vasten heeft dus een symboolfunctie; het is een oefening in geloven. Het verlangen naar oppervlakkige behoeftebevrediging moet mij verwijzen naar wat ik ten diepste verlang.