Wie was hij?

Een heel actief man

Paulus was een Jood, een zoon van Farizeeërs (Handelingen 23, 6) die een uitstekende opvoeding kreeg. Hij leefde de wet van Mozes strikt na. Daarom vervolgde hij aanvankelijk de christenen.
Nadat hij zich geroepen wist door Jezus, maakte hij vier grote reizen in het gebied rond de Middellandse Zee (Klein-Azië, Griekenland, Rome). Hierbij verkondigde hij de blijde boodschap in veel steden en hielp gemeenschappen van christenen bij hun start. Als hij verder trok, bleef Paulus met hen in contact met brieven.

Brievenschrijver

Hij is de eerste christelijke auteur van wie werk bewaard is gebleven, hoewel dat werk hier en daar nadien 'gefotoshopt' werd.
Bijvoorbeeld: vrouwen moeten hun mond houden in het openbaar en slaven moeten hun meesters gehoorzamen.
Paulus schreef in het Grieks, dat in zijn tijd een wereldtaal was, te vergelijken met het Engels nu. Dat 'schrijven' is niet altijd letterlijk te nemen, omdat Paulus zijn brieven doorgaans dicteerde.

Hoe zag hij eruit?

In het apocriefe boek 'De Handelingen van Paulus en Tekla' (2e eeuw na Christus) werd Paulus bij zijn aankomst in Ikonium opgewacht door Onesiforus die Paulus herkende vanuit de beschrijving die zijn leerling Titus had gegeven: 'Klein van postuur, kaal, met kromme benen, doorlopende wenkbrauwen, en een grote, rode, sterk gekromde neus. Hij was krachtig gebouwd en vol gratie.'

In de eerste eeuwen van het christendom stelde men Paulus met een kleine gestalte, omdat de naam 'Paulus' in het Latijn 'klein' betekent. Zijn kale hoofd typeert hem onder de andere heiligen.

Reconstructie van zijn leven

± 8 na Christus
Paulus zou kunnen geboren zijn te Tarsus, de hoofdstad van Cilicië (Klein Azië - in het zuiden van het huidige Turkije). Minstens heeft hij er zijn kindertijd doorgebracht.
Zijn moeder was vermoedelijk een joodse vrouw uit de stam van Benjamin. Zijn vader was een Farizeeër.

Men vermoedt dat hij in zijn jeugd naar Jeruzalem ging om er les te volgen bij Gamaliël, een bekende joodse wetgeleerde.
Als farizeeër was Paulus een felle bestrijder van het opkomende christendom. Hij was getuige van de marteldood van Stefanus.
Hoewel hij ongeveer dezelfde leeftijd als Jezus had, heeft hij Jezus nooit in zijn leven ontmoet.

Tussen 32 en 35
Roeping van Paulus toen hij op weg was naar Damascus om de volgelingen van Jezus te bestrijden.

Tussen 34 en 37
Eerste bezoek aan Jeruzalem als volgeling van Christus.

In 45 of 47
Paulus en Barnabas reizen vanuit Antiochië naar Jeruzalem met voedsel en financiële steun omdat daar hongersnood was.

In 46 of 47
Eerste reis met Barnabas (Handelingen 13 en 14)
Paulus richtte zich op de verschillende plaatsen altijd eerst tot de joden die er woonden. Omdat hij merkte dat de joden geen belangstelling hadden voor zijn boodschap, begon hij zich ook tot andere mensen te richten.

In 48 of 49
Eerste (apostel)concilie in Jeruzalem (Handelingen 15)

Paulus was er de grote pleitbezorger van de mogelijkheid voor niet-joden om tot de groep christenen toe te treden zonder eerst jood te moeten worden.
In Jeruzalem werd besloten dat de heidenen (christenen die voordien geen joden waren) niet meer verplichtingen kregen dan strikt noodzakelijk was, waardoor de besnijdenis voor hen niet meer verplicht was.
Door die beslissing werd het evangelie gemakkelijker toegankelijk.

Van 48/49 tot 51
Tweede reis met Silas (Handelingen 15, 36 - 18,22)

In 50
Verblijf in Korinte (1e brief aan de Tessalonicenzen)

In 53
Begin van de derde reis met Timoteüs en Titus (Handelingen 18, 23 - 20, 38)

In 54 tot 57
Verblijf te Efeze (1e & 2e brief aan de Korintiërs, brief aan Filemon, brief aan de Filippenzen)

In 57 en 58
Verblijf in Griekenland (brieven aan de Galaten en aan de Romeinen)

In 58
Naar Jeruzalem, waar hij gearresteerd werd.

In 58 en 60
Gevangenschap in Caesarea, in afwachting van zijn overbrenging naar Rome. Als Romeins staatsburger had hij een beroep gedaan op de keizer van Rome.

In 60 en 61
Reis in gevangenschap naar Rome. Op weg naar Rome zou Paulus op het eiland Malta schipbreuk hebben geleden (Handelingen 27 en 28)

In 62-64
Verblijf als gevangene in een eigen huurwoning (brief aan de Kolossenzen)

In 64 (?)
Vermoedelijke onthoofding in Rome onder keizer Nero - volgens een oude overlevering, die dateert van rond 200 na Christus. Het boek Handelingen vermeldt de dood van Paulus niet.

Op de plaats van zijn graf staat de kerk 'Sint-Paulus buiten de Muren'.
Er wordt verteld dat Paulus gedood werd op hetzelfde uur en dezelfde dag waarop Petrus gekruisigd werd in Rome.
Daarom worden beide heiligen samen gevierd op 29 juni.

TIP
Lees meer over de plaatsen in Rome, waar Paulus herinnerd wordt.

Romeins burgerschap

In het begin waren Romeinse burgers inwoners van Rome die vrijgeboren waren (dus geen slaven).

Toen het Romeinse rijk groter werd, kregen ook niet-Romeinen (zowel individuen als gemeenschappen) het burgerrecht. Naar aanleiding van bijvoorbeeld:
. bewezen diensten
. het willen bekomen van loyaliteit
Zo'n'diploma civitatis Romanae' met hun Romeinse naam fuctioneerde dan als identiteitsbewijs in het hele Romeinse rijk.

Een Romeins burger had recht op juridische bescherming met het recht om tegen een uitspraak beroep aan te tekenen bij de keizer in Rome

Vragen van kinderen

Waarom spreken ze over de ‘apostel’ Paulus? Hij heeft Jezus toch nooit gekend? Quinten, 14 jaar -
(C. DELHEZ, C. LETERME in Samuel, uitgeverij Averbode, 2004 nr 5)

Paulus heeft Christus inderdaad nooit gekend, en hij behoort ook niet tot de groep van de twaalf apostelen. Toch noemt hij zichzelf een apostel. Hij schrijft zelfs in een brief aan de christenen van Korinte dat hij de laatste apostel is.

Paulus noemt zich een apostel omdat hij de verrezen Jezus ontmoet heeft. Dat gebeurde op de weg naar Damascus. Hij wilde daar de leerlingen van Jezus gevangen nemen. Plotseling was er een hemels licht. Hij viel op de grond en hoorde een stem die zei: ‘Paul, Paul, waarom vervolg je mij?’ Deze onverwachte ontmoeting met de verrezen Heer veranderde zijn leven totaal: hij bekeerde zich en werd christen. Korte tijd nadien sloot hij aan bij de groep apostelen.

Als je heel aandachtig de evangelies en de andere teksten uit het Nieuwe Testament leest, dan zul je ontdekken dat het woord apostel niet alleen verwijst naar de twaalf apostelen, maar ook naar als de mensen die de opdracht kregen om het evangelie te verkondigen. Op die manier was Paulus een echte apostel.

Er zijn er ook die zeggen dat hij de stichter is van het christendom. Dat is wel wat overdreven: je kunt hem beter een belangrijk architect ervan noemen.

Wat is het nu: Paulus of Saulus?
De apostel Paulus kreeg bij zijn geboorte van zijn ouders de Hebreeuwse naam Saul, die betekent: 'hij om wie gebeden is'. Dat is dezelfde naam als de eerste koning van Israël: Saül.

In het boek Handelingen gebruikt Lucas aanvankelijk de naam Saulus. Vanaf zijn roeping (Handelingen 13, 9) noemt Lucas hem Paulus. Paulus zelf gebruikte in zijn brieven alleen de naam Paulus.
Het gaat hier niet om een nieuwe naam die door Jezus gegeven werd, zoals Simon die door Jezus Petrus genoemd werd, toen hij zich bekeerde. Joden en oosterlingen in die tijd gebruikten een tweede naam als ze vaak bij Grieken of Romeinen waren. Voor Saulus was dit Paulus. Je kunt dit vergelijken met een jongen die bij ons Jan heet, en die zich op reis John laat noemen in een streek waar veel Engels gepraat wordt.

Dat de apostel Paulus de namen Saulus / Paulus gebruikt, toont aan dat hij tot twee culturen behoorde: de joodse en de Latijnse.

Paulus en kunst

Vooraf

Er bestaan geen foto's van Paulus - dat kon ook niet - toch heeft dat kunstenaars niet belet om Paulus af te beelden.
Hun werken kan men zien als een interpretatie van wat zij over Paulus denken en aanvoelen.

Paulus wordt vaak voorgesteld met een boek,
een verwijzing naar de brieven die hij schreef

en ook met een zwaard, een verwijzing naar:
. zijn onthoofding met een zwaard
. de tijd dat hij vervolger van christenen was.
. het Woord van God
Efeziërs 6, 17: "Neem ook de helm van het heil en het zwaard van de Geest, dat is, het woord van God."
Hebreeën 4, 12: "Want het woord van God is levend en krachtig. Het is scherper dan een tweesnijdend zwaard en dringt door tot het raakpunt van ziel en geest, van gewrichten en merg. Het ontleedt de bedoelingen en gedachten van de mens."

ANONIEM

Mozaïek: Paulus

ANONIEM

De schrijvende Paulus

Naast de schrijvende figuur staan de woorden: ‘S(AN)C(TU)S PAULUS’ (heilige Paulus) en ‘sedet hic scripsit’ (‘hij zit hier en schrijft’).

REMBRANDT

Paulus in de gevangenis (1627)

Rembrandt Harmenszoon van Rijn(1606 - 1669) was 21 jaar oud toen hij dit paneel schilderde. Het toont een denkende apostel Paulus in de gevangenis. De pen in zijn linkerhand (!) suggereert dat hij een van zijn brieven aan het schrijven is. Paulus heeft een schoen uitgetrokken. Had hij pijnlijke voeten omdat hij zoveel reisde?
De apostel is afgebeeld met een lange baard, kalend hoofd en een zwaard. Dit is bijzonder, want welke gevangene mag een zwaard bij zich in de cel hebben?
Dat zwaard heeft verschillende betekenissen:
. het verwijst naar de dood van Paulus die volgens de traditie met een zwaard door de Romeinen onthoofd werd
. het verwijst naar het deel van zijn leven waarin hij een vervolger was van christenen
. Het verwijst ook naar het woord van God. In een brief aan de christenen van Efeze (6, 17) noemt Paulus dat woord 'het zwaard van de Geest'.

Let op het belang van het licht op dit kunstwerk. Het belicht het hoofd, de handen en een voet van Paulus. Dit spelen met licht is typisch voor Rembrandt.

Zelfportret als de apostel Paulus (1661)

Dit is het enige zelfportret van Rembrandt van Rijn (hij was toen 55 jaar) als een figuur uit de Bijbel.
Paulus is te herkennen aan zijn attributen: het zwaard dat uit zijn mantel steekt en de tekst die hij in zijn handen houdt.

Suggesties

EVEN TESTEN

Het leven van Paulus in een notendop

(A.-D DEROITTE, C. LETERME in Samuel, uitgeverij Averbode, 2008 nr 1, p. 6)

Plaats de volgende zinnen in de juiste volgorde.

Correctiesleutel
. Saul wordt geboren in Tarsus rond het jaar 3 of 10. Als hij 12 jaar oud is, gaat hij naar Jeruzalem om te studeren
. Saul is tegen de leerlingen en volgelingen van Jezus. Hij is erbij als Stefanus gestenigd wordt.
. Saul krijgt de opdracht om de christenen van Damascus te vervolgen. Maar onderweg ontmoet hij de verrezen Christus. Saul bekeert zich en laat zich dopen.
. Paulus gelooft dat de Blijde Boodschap van Jezus er is voor alle mensen. Hij reist heel veel. Hij onderhoudt contact met de verschillende groepen christenen door ze brieven te schrijven.
. Vele traditionele joden worden zijn vijanden, omdat Paulus in Jezus gelooft. Hij wordt gearresteerd en gedurende twee jaar gevangen gezet.
. Paulus reist naar Rome. Hij wordt er gevangen gehouden. Rond het jaar 67, tijdens de regering van keizer Nero, wordt hij onthoofd.

Waar gebeurde wat?

Waar vonden de volgende gebeurtenissen uit Paulus' leven plaats?
Kies uit de volgende plaatsen:
Athene, Damascus, Efeze, Filippi, Jeruzalem, Korinte, Malta, Rome, Tarsus

Zoek deze nadien op op een kaart.

. In deze stad woonde Paulus als kind.
. Hier verbleef Paulus een hele tijd nadien hij schipbreuk had geleden.
. Hier vond een belangrijke vergadering plaats over christenen die eerst jood waren en christenen die eerst tot een andere godsdienst behoorden.
. Hier sprak Paulus op de Areopagus.
. Hier waren de goudsmeden die beeldjes van Artemis verkochten, heel kwaad op Paulus.
. In deze stad zou Paulus gestorven zijn.
. Paulus schreef naar de christenen van deze havenstad zijn Hooglied van de liefde.
. Onderweg naar deze stad voelde Paulus zich door Jezus geroepen.
. Hier sprak Paulus voor het eerst over Jezus in Europa.

Correctiesleutel
. In deze stad woonde Paulus als kind. (Tarsus)
. Hier verbleef Paulus een hele tijd nadien hij schipbreuk had geleden. (Malta)
. Hier vond een belangrijke vergadering plaats over christenen die eerst jood waren en christenen die eerst tot een andere godsdienst behoorden. (Jeruzalem)
. Hier sprak Paulus op de Areopagus. (Athene)
. Hier waren de goudsmeden die beeldjes van Artemis verkochten, heel kwaad op Paulus. (Efeze)
. In deze stad zou Paulus gestorven zijn. (Rome)
. Paulus schreef naar de christenen van deze havenstad zijn Hooglied van de liefde. (Korinte)
. Onderweg naar deze stad voelde Paulus zich door Jezus geroepen. (Damascus)
. Hier sprak Paulus voor het eerst over Jezus in Europa. (Filippi)

DE WERELDBURGER PAULUS

Vier reizen

Paulus zorgde ervoor dat het christendom verspreid werd over het Middellandse zeegebied, een gebied dat onder de heerschappij van de Romeinen stond.

Of die reizen van Paulus hebben plaatsgevonden zoals ze vermeld worden in het boek Handelingen kan in vraag gesteld worden omdat ze op diverse punten niet overeenkomen met de brieven van Paulus.

Eerste reis

© Google maps – Bewerking: Dirk Vanderhallen

Barnabas en Johannes Marcus, de neef van Barnabas, reizen met Paulus mee.

Reisroute
Antiochië, Seleucië, Salamis, Pafos, Attalia, Perge, Antiochië in Pisidië, Ikonium, Lystra, Derbe, Lystra, Ikonium, Antiochië in Pisidië, Perge, Attalia, Antiochië

Wanneer?
46 of 47 na Christus

Waar?
Klein-Azië

Bron?
Handelingen 12, 24 - Handelingen 14, 28

Tweede reis

Deze tweede reis van Paulus begint en eindigt in de stad Antiochië (Syrië). Hij reist samen met Silas en Timoteüs. Ze komen o.m. in Macedonië en Griekenland. In Filippi worden ze een tijd gearresteerd. Paulus komt ook in Athene.

Reisroute
Jeruzalem, Caesarea, Antiochië, Tarsus, Derbe, Lystra, Ikonium, Antiochië in Pisidië, Assus, Troas, Neapolis, Filippi, Amfipolis, Tessalonica, Berea, Athene, Korinte, Caesarea, Jeruzalem.

Wanneer?
48/49 tot 51 na Christus

Waar?
Klein-Azië, Europa

Bron?
Handelingen 15, 36 - Handelingen 18, 22

Derde reis

De derde reis van Paulus begint in Antiochië en eindigt een paar jaar later in Jeruzalem. Hij gaat naar verschillende steden in Klein-Azië, Macedonië en Griekenland.

Reisroute
Antiochië, Tarsus, Antiochië in Pisidië, Efeze, Assus, Troas, Neapolis, Filippi, Amfipolis, Tessalonica, Korinte, Berea, Tessalonica, Amfipolis, Filippi, Neapolis, Troas, Milete, Knidus, Patara, Tyrus, Ptolemaïs / Akko, Caesarea, Jeruzalem

Wanneer?
53 tot 58 na Christus

Waar?
Klein-Azië – Europa

Bron?
Handelingen 18, 23 – Handelingen 21, 17

Vierde reis

De vierde reis, die begint in Jeruzalem en eindigt in Rome, van waaruit de keizer regeert, maakt Paulus mee als gevangene op een schip.

Reisroute
Caesarea, Sidon, Myra, Kreta, Malta, Syracuse, Regium, Puteoli, Rome.

Wanneer?
Vermoedelijk 60 – 61 na Christus

Waar?
Jeruzalem - Rome

Bron?
Handelingen 27, 1 – Handelingen 28, 31

Suggesties

INFORMEREN

Paulus, een wereldburger

(C. LETERME in Samuel plus, uitgeverij Averbode, 2008 nr 1)

Materiaal
Kaart van het gebied rond de Middellandse zee, of een schets van dit gebied.

Post-it papiertjes, uitgeknipt in de vorm van een pijl.
Postkaarten / fotomateriaal (reisbrochures/internet)

Verloop
Vertel het leven van Paulus aan de hand van een kaart of een schets hiervan. Situeer op die kaart telkens wanneer een stad of gebied aan bod komt in het leven van Paulus. Illustreer met fotomateriaal.

Tarsus	(Zuid-Turkije)	waar Paulus geboren is
Jeruzalem	(Israël)	waar Paulus les volgde bij Gamaliël, een heel bekende Schriftgeleerde uit zijn tijd
Damascus	(Syrië)	waar Paulus gedoopt werd
Athene	(Griekenland)	waar Paulus de mensen toesprak op de Areopaag
Filippi	(Noord-Griekenland)	waar Paulus in 50 een christelijke gemeenschap heeft gesticht
Kolosse	(Turkije)	Kolosse was een stad in het Westen van Klein-Azië. De christelijke gemeenschap van Kolosse werd gesticht door Epafras. Paulus kende de christenen van Kolosse dus niet persoonlijk
Malta	(Middellandse Zee)	waar Paulus schipbreuk leed
Rome	(Italië)	waar Paulus in de gevangenis leefde en onthoofd werd.

OPZOEKEN

Het reisbureau

(naar C. LETERME in Samuel Plus, uitgeverij Averbode, 2007 nr 8)

Materiaal
Enkele atlassen
Flap
Eventueel: werkbladen; PC met internetverbinding

Verloop
Paulus is bekend om zijn vele reizen. Sommige van de steden en plaatsen die hij heeft aangedaan bestaan nu nog. Damascus, Efeze, Athene, Rome, het eiland Malta.
(Noteer de namen van die steden en het eiland op een flap / bord)

Paulus is ook bekend om zijn vele brieven.
In de eucharistieviering wordt heel vaak uit de brieven van Paulus voorgelezen (tweede lezing). De kinderen zoeken in het Nieuwe Testament naar welke christenen Paulus brieven heeft geschreven. De geadresseerden van deze brieven komen ze op het spoor in de eerste regel van elke brief. Het gaat om de brieven aan de Romeinen, de Korintiërs, de Galaten, de Efeziërs, de Filippenzen, de Kolossenzen, de Tessalonicenzen, aan Timoteüs, Titus en Filemon.

(Voor de kinderen ga je beter niet in op de vraag in welke mate Paulus echt wel deze brieven geschreven heeft. Indien je dat toch graag zou willen doen, dan word je een flink stuk op weg geholpen door de inleidingen die bij deze brieven in de Bijbel werden geschreven. Gebruik hiervoor een zo recent mogelijke Bijbel.)
De geadresseerden waren dus christenen van Rome, Korinte, Efeze, Filippi, Galatië, Kolosse en Tessalonica, en drie personen die bij naam genoemd werden.
(Vul de namen van die steden aan op de flap / het bord)

De kinderen zoeken de steden en het eiland die op het bord / de flap werden genoteerd op in een atlas.
(Voor Efeze moeten ze een beroep doen op een historische atlas, tenzij de gebruikte atlas ook ruïnes aangeeft.)
Laat de kinderen opzoeken wat Paulus heeft meegemaakt in die steden.
De kinderen vinden hiervoor informatie in het boek: 'Handelingen' (Nieuwe Testament).

	Situering op kaart	Info in de Bijbel
DAMASCUS	Hoofdstad van Syrië	Handelingen 9, 1-22; 2 Korintiërs 11, 32
ATHENE	Hoofdstad van Griekenland	Handelingen 17, 16 – 34
KORINTE	Ten westen van Athene (Griekenland)	Handelingen 18, 2-16
EFEZE	Ruines ten zuiden van Izmir (Turkije) tegenover het Griekse eiland Samos.	Handelingen 19, 23-40
MALTA	Eiland in de Middellandse Zee, ten zuiden van Sicilië	Handelingen 28, 1-10
ROME	Hoofdstad van Italië	Handelingen 28, 14b-30

Vorm zes groepjes kinderen.
Vertel dat de ruimte één groot reisbureau is, dat de vraag kreeg om een reis samen te stellen naar de plaatsen waar Paulus vroeger geweest is.
De kinderen krijgen de opdracht om bij elk van de plaatsen die op de flap / het bord genoteerd staan te vertellen wat Paulus daar heeft meegemaakt. Ze kunnen met fotomateriaal één en ander illustreren. (Dit fotomateriaal vinden ze thuis – reisherinneringen, op internet of in een bibliotheek. Wie de kinderen niet wil laten verdrinken in het materiaal dat op het internet staat, kan gebruik maken van deze werkbladen)

Voor kinderen die alleen ontspanningsreizen kennen, wordt dit even wennen.
Voor kinderen die contact hebben met Turkse kinderen, wordt het de gelegenheid om hun land op een andere manier te leren kennen.

Elk van de groepen krijgt nadien de opdracht om aan de anderen die stad / dat eiland voor te stellen en de gebeurtenissen die Paulus er meemaakte te vertellen / te spelen (toneel).

Men kan ook per groep vragen dat de kinderen een brief schrijven waarin Paulus aan zijn vrienden in Jeruzalem over zijn wedervaren vertelt. Nadien komen enkele kinderen hun brief voorlezen.

Merk op
in de werkbladen staan bij Rome foto’s van de kerk ‘Sint-Paulus buiten de muren’. Deze kerk is gebouwd op de plaats waar Paulus begraven werd. Over de dood van Paulus is niets te vinden in het Nieuwe Testament. Over wat met Paulus gebeurd is na de gebeurtenissen die in de Handelingen van de apostelen vermeld staan, weet men niets met zekerheid. Hij zou wel in Rome de marteldood gestorven zijn: onthoofding. (Daarom wordt Paulus meestal met een zwaard afgebeeld)

PAULUS SCHRIJFT BRIEVEN

De brieven van Paulus

Brieven in de oudheid

In de Grieks-Romeinse tijd werden brieven meestal op papyrus (gemaakt op basis van riet) geschreven, soms op perkament (behandelde dierenhuid). Men gebruikte daarvoor een rieten pen en zwarte inkt. Die inkt was gemaakt van roet, vermengd met gom en water of azijn. Wanneer de brief geschreven was, rolde men de papyrus of het perkament op. Men deed er een lint rond, en verzegelde de uiteinden ervan.
Omdat papyrus oneffen was, was het niet gemakkelijk om erop te schrijven. Daarom maakten geletterde mensen vaak gebruik van een geoefend schrijver, aan wie ze de brief dicteerden. Veel rijke mensen bezaten slaven of vrijgelatenen als schrijvers. Paulus dicteerde zijn brieven in het Grieks, de taal van de ontwikkelde mensen van zijn tijd. (Het Grieks zoals het in de tijd van Paulus werd gesproken, wordt het 'koinè' genoemd en wijkt wat af van het klassieke Grieks)
Soms schreef Paulus zelf ook een paar woorden eigenhandig. Hij deed dat om te laten zien hoe belangrijk hij de brief vond, en dat de brief echt van hem was.
Die brieven werden dan meegenomen door een bode. Zo weten we dat Timoteüs vaak brieven van Paulus meenam. Soms duurde het verschillende maanden eer die brieven aankwamen. Daarna werden ze verder gestuurd naar de andere groepen christenen.

Opbouw van brieven

De brieven van Paulus werden opgesteld volgens een schema dat gebruikelijk was in de hellenistische wereld:

Dit schema werd niet alleen gebruikt voor echte brieven, maar ook voor een betoog, een uiteenzetting of een verhandeling.

De brieven van Paulus behandelen thema’s en problemen die zich opdrongen ten tijde van de vroege Kerk waarin Paulus optrad.

Overzicht van de brieven van Paulus

De oudste brief
. eerste brief aan de Tessalonicenzen

De grote brieven
. brief aan de Romeinen
. twee brieven aan de Korintiërs
. brief aan de Galaten

De gevangenschapsbrieven
. de Filipenzen
. brief aan Filemon

Van de bovenstaande zeven brieven die in het Nieuwe Testament te vinden zijn, denkt men er zeker van te zijn dat Paulus ze zelf geschreven heeft. Hij schreef ze tussen 50 en 60 na Christus. Ze zijn dus de oudste stukken tekst in het Nieuwe Testament en zijn dus ouder dan de evangelies. Het zijn de enige geschriften in het Nieuwe Testament waarvan men de auteur met zekerheid kent.

De andere brieven die Paulus geschreven zou hebben en in het Nieuwe Testament te vinden zijn, werden door andere christenen geschreven 'in de stijl van Paulus'. Later zei men dan van die brieven dat Paulus ze schreef. (Te vergelijken met wet er gebeurde met de psalmen: later zei men dat koning David ze allemaal schreef.) Dit is waarschijnlijk de verklaring voor de vele herhalingen in deze brieven. Men vindt er zelfs tegenstellingen in. Bijvoorbeeld over de rol van de vrouw in de gemeenschap van de christenen.

De volgorde van de brieven van Paulus in het Nieuwe Testament wordt bepaald door de lengte ervan. De eerste brief is de langste, de laatste de kortste.

Veel brieven van Paulus gingen verloren. Zo weet zeker dat Paulus drie brieven schreef naar de christenen van Korinte. Van die drie zijn er maar twee bewaard. Waarschijnlijk schreef Paulus hen meer dan die drie brieven.

Sommige brieven vonden de christenen zo belangrijk dat zij ze goed bewaarden, overschreven en voorlazen. Later werden ze opgenomen in het geheel van het Nieuwe Testament.

De brieven werden geschreven in het koinè, het 'beschaafde' Grieks van de tijd van Paulus.

Suggesties

KENNISMAKEN

Leesschema van Benoît Standaert

De beste manier om Paulus te leren kennen, is al zijn brieven te lezen in één maand. Het leesschema van monnik Benoît Standaert kan hierbij een grote hulp zijn.
1. Filemon en Kolossenzen 4
2. Kolossenzen 1-3
3. 1 Tessalonicenzen 1-3
4. 1 Tessalonicenzen 4-5
5. Galaten 1-3
6. Galaten 4-6
7. 1 Korintiërs 1-4
8. 1 Korintiërs 5-7
9. 1 Korintiërs 8-11
10. 1 Korintiërs 12-14
11. 1 Korintiërs 15-16
12. 2 Korintiërs 1-7
13. 2 Korintiërs 8-13
14. Romeinen 1-4
15. Romeinen 5-8
16. Romeinen 9-11
17. Romeinen 12-13
18. Romeinen 14-16
19. Filippenzen 1-2
20. Filippenzen 3-4
21. 2 Tessalonicenzen 1-3
22. Efeziërs 1-3
23. Efeziërs 4-6
24. Titus 1-3
25. 1 Timoteüs 1-3
26. 1 Timoteüs 4-6
27. 2 Timoteüs 1-4
28. Hebreeën 1-6
29. Hebreeën 7-10
30. Hebreeën 11-135

ONDERZOEKEN

Waar woonden de christenen naar wie Paulus brieven schreef?

Neem een atlas en zoek daarin de volgende plaatsen op een kaart van het Middellandse-zeegebied:
Rome (Brief aan de Romeinen)
Korinte / Korinthe (Brief aan de Korintiërs)
Efeze (Brief aan de Efeziërs)
Tessalonika / Thessaloniki (Brief aan de Tessalonicenzen)

Merk op
De schrijfwijze van die plaatsen kan verschillen met de schrijfwijze ervan in de Bijbel.
De steden Filippi en Kolosse werden niet opgenomen in de lijst, omdat die niet in alle actuele atlassen te vinden zijn.

Correctiesleutel
Rome: Italië.
Korinthe en Tessalonika: Griekenland
Efeze: Turkije

Waarom schreef Paulus zoveel?

(A.-D DEROITTE, C. LETERME in Samuel, uitgeverij Averbode, 2008 nr 1, p. 6)

Kies één of meer goede antwoorden.
O Om zich bezig te houden tijdens zijn vele reizen op de boot.
O Om de gemeenschappen te helpen bij het oplossen van hun problemen.
O Om contact te houden met zijn moeder, die in Tarsus was blijven wonen.
O Om ervoor te zorgen dat de nieuwe christenen trouw zouden blijven aan de boodschap van Jezus.
O Om slechte christenen aan te geven bij de apostelen.
O Om contact te houden met nieuwe groepjes christenen die ver van de andere apostelen wonen.

Correctiesleutel
Goede antwoorden:
O Om de gemeenschappen te helpen bij het oplossen van hun problemen.
O Om ervoor te zorgen dat de nieuwe christenen trouw zouden blijven aan de boodschap van Jezus.
O Om contact te houden met nieuwe groepjes christenen die ver van de andere apostelen wonen.

BELEVEN

Zelf schrijven

(C. LETERME in Samuel plus, uitgeverij Averbode, 2008 nr 1)

Verdeel de groep kinderen in groepjes, die een van de volgende activiteiten kunnen doen:

Gedicht
De kinderen schrijven in een gedicht hoe belangrijk liefde wel is.
Nadien vergelijken ze hun tekst met die van Paulus.
- Wat is anders?
- Wat is hetzelfde?
- Welke zin bij Paulus spreekt jullie het meeste aan?

Brief
De kinderen zoeken in de fragmenten uit de brieven van Paulus de zinnen die hen zeggen hoe ze als christenen het best leven. Die zinnen noteren ze in schoonschrift op een tekenblad. Ze versieren de rest van het blad. Deze bladen worden nadien verspreid in de ruimte opgehangen.
Of ze schrijven een brief alsof ze zelf Paulus zijn.

Lied
De kinderen maken een nieuw lied op de melodie van een bestaand lied.
Ze kiezen als thema van dit lied tussen: Liefde, vrede, goedheid.

Profiel op facebook

- Wat zou er in het profiel van Paulus staan?
- Welke hobby's zou hij hebben?
- Wie zou er in zijn vriendengroep zitten? Wie niet?

Twitteren

Stel je voor dat Paulus een twitteraccount heeft.
Laat de kinderen een aantal stukken uit de brieven van Paulus lezen.
- Welke zinnen treffen jullie het meest?

De kinderen tekenen gsm's en schrijven op het scherm de zin die hen het meest getroffen heeft

VERTELLEN

Boodschap per brief

Overal waar Paulus kwam, predikte hij over Jezus.
Zijn woorden spraken de mensen aan.
En overal kwamen er nieuwe groepjes christenen.

Maar hij bleef nooit erg lang op dezelfde plaats: hij wou steeds verder.
Andere mensen, in andere streken, moesten ook over Jezus horen.
Reizigers brachten soms berichten mee voor Paulus:

- In Saloniki hebben ze je niet goed begrepen ...
- In Korinte vergeten ze arme en hongerige mensen ...
- Christenen van Filippi verzamelden wat geld voor jou en je werk ...

Paulus was bezorgd om zijn christenen.
Hij wilde ze verder helpen, raad geven,
beter uitleggen wat Jezus gezegd had, waarschuwen voor fouten ...

Daarom wilde hij er brieven over schrijven.
Ze zouden zeker erg lang worden.
Maar Paulus had al veel jaren niet geschreven.

Z'n handen waren stijf geworden van het harde werk.
Toen dacht hij aan een jonge christen die mooi en vlug kon schrijven.
Dus begon Paulus tussen zijn werk door te dicteren:

'Paulus, gezonden door Jezus Christus,
aan de christenen van ...'.
Onderaan elk briefrol schreef Paulus zelf z'n naam.

Een reiziger die toevallig de goede kant uitging, nam de brief mee ...
Die werd dan voorgelezen waar christenen bijeenkwamen.
Het was net of Paulus zelf vertelde.

Diezelfde brief gaven die christenen later door
aan andere groepen christenen.
Zo kon Paulus met zijn brieven op veel plaatsen tegelijk prediken.

Sollicitatie

(C. LETERME in Samuel 2014, nr 5, p. 14)

Geachte
Omdat ik vernam dat er een vacature is,
ben ik zo vrij naar deze open plaats te solliciteren.
Ik heb heel wat eigenschappen,
die u, naar ik meen, zult waarderen.
Ik kan goed prediken.
Ik heb ook succes als auteur.
Sommigen zeggen dat ik goed kan organiseren.
In de meeste plaatsen waar ik geweest ben,
heb ik een leidende rol gespeeld.
Ik ben boven de vijftig.
Ik heb nooit in enige plaats langer gepreekt
dan drie of vier jaar achter elkaar.
Sommige plaatsen heb ik moeten verlaten,
omdat er door mijn werk onenigheden en opstootjes waren gekomen.
Ook heb ik drie of vier keer in de gevangenis gezeten.
Maar dat was niet mijn fout.
Mijn gezondheid is niet zo best,
hoewel ik nog een heel wat kan verzetten.
Ik kon het niet te best vinden met de kerkverantwoordelijken
in de verschillende steden waar predikte.
Sommigen van hen hebben mij zelfs bedreigd
en voor de rechter gedaagd.
Nog erger: ze hebben mij lichamelijk letsel toegebracht.
Ik ben niet zo goed in administratief werk
Men weet van mij, dat ik vergeet wie ik gedoopt hebt.
Toch hoop ik dat u mij kunt gebruiken.
Ik zal mijn uiterste best doen.

Met vriendelijke groeten.

Paulus

De kandidaat werd volkomen ongeschikt bevonden:
een man die ziekelijk was en twist veroorzaakte,
die lastig en verstrooid was en die de gevangenis van binnen kende.

PAULUS IN 'bijbelin1000seconden.be'

Ronde van de Bijbel

De Ronde van de Bijbel (editie 2018) 'reed' in de voetsporen van Paulus.

Herinneringen aan Paulus in Rome

Lees meer over de plaatsen in Rome, waar Paulus herinnerd wordt.

Handelingen van de apostelen

Handelingen 7, 55-60: Stefanus

Handelingen 9, 1-22: De roeping van Paulus
Handelingen 9, 23-25: Paulus vlucht uit Damascus
Handelingen 9, 26-31: Paulus te Jeruzalem

Handelingen 13, 2-12: Paulus te Cyprus
Handelingen 13, 16-17.22-25: Paulus in Antiochië

Handelingen 14, 1-7: Paulus en Barnabas in Ikonium
Handelingen 14, 8-20: Paulus en Barnabas in Lystra
Handelingen 14, 21-27: Paulus en Barnabas in Klein-Azië

Handelingen 15, 1-2.22-29: Het eerste concilie

Handelingen 16, 22-34: Paulus en Silas in de gevangenis

Handelingen 17, 1-14: Paulus in Tessalonica en Berea
Handelingen 17, 16-34: Paulus in Athene

Handelingen 18, 1-17: Paulus in Korinte

Handelingen 19, 23-40: Paulus in Efeze

Handelingen 20, 7-12: Paulus in Troas

Handelingen 21, 1-14: Naar Jeruzalem
Handelingen 21, 15-26: Opnieuw in Jeruzalem
Handelingen 21, 27-40: Paulus wordt gearresteerd

Handelingen 22, 1-21: Toespaak van Paulus

Handelingen 22, 22-29: Paulus is een Romein

Handelingen 23, 1-35: Complot tegen Paulus

Handelingen 27, 1-3: Paulus in Sidon
Handelingen 27, 3-44: Schipbreuk

Handelingen 28, 1-10: Paulus te Malta
Handelingen 28, 11-16: Paulus naar Rome
Handelingen 28, 17-31: Paulus in Rome

Brieven van Paulus ...

... aan de christenen in Rome
... aan de christenen van Korinte
... aan de christenen van Galatië
... aan de christenen van Efeze
... aan de christenen van Filippi
... aan de christenen van Kolosse
... aan de christenen van Tessalonica
... aan Filemon

Overweging

Bart Demyttenaere

Brief aan Paulus

(Kerknet, dinsdag 25 januari 2022)

Geachte Paulus, beste Saul,

Samen met de apostel Petrus beschouwt men jou als de grondlegger van de jonge kerk. Nochtans was je voor je bekering een rechtlijnige, joodse farizeeër en een fervente vervolger van de eerste christenen. Van je vader had je het Romeinse staatsburgerschap geërfd, waardoor je toegang had tot de hoogste posities in de joodse vazalstaat én in het Romeinse wereldrijk.

Jij liet persoonlijk talrijke volgelingen van Jezus Christus arresteren en ter dood veroordelen. Naar verluidt heb je Jezus tijdens zijn korte aardse bestaan nooit ontmoet. Tot Hij enkele weken na Zijn verrijzenis aan jou in Damascus verscheen en je vroeg Hem te volgen. Jezus zag zijn oproep veeleer als een uitnodiging dan als een verplichting. Ook in de 21ste eeuw blijft het begrip vrijheid een belangrijk element in ons geloof.

Na die ingrijpende gebeurtenis nam je de naam Paulus aan en transformeerde je tot een even fanatieke boodschapper van de Mensenzoon. Je hebt je joodse geloof nooit verloochend, maar je voelde je ontzettend aangetrokken tot Jezus’ blijde boodschap.

Je zag het als jouw roeping om in de eerste plaats je joodse geloofsgenoten met de liefde en daden van Jezus te bestuiven.
Aanvankelijk klikte het niet tussen jou en Petrus. Jullie deelden de vurige koppigheid die karakteristiek is voor mensen met een sterke persoonlijkheid. Ik stel me levendig voor hoe de visser-apostel van het eerste uur je vol wantrouwen bejegende. Jij wierp wellicht op dat alle leerlingen – Petrus inbegrepen – tijdens de marteldood van hun Heer de benen hadden genomen. Wat dat betreft had je volkomen gelijk. In de vertwijfelde weken na Jezus’ begrafenis dacht Petrus er zelfs over zijn vroegere vissersbestaan terug op te nemen.

Uiteindelijk sloten jullie een aanvaardbaar compromis. Petrus zou zich in eerste instantie volledig op de joodse gemeenschap richten; jij nam de heidenen voor je rekening en ontpopte je tot de eerste missionaris die naam waardig.

Het Nieuwe Testament toont aan dat jij over een groot schrijverstalent beschikte, beste Paulus.
Maar liefst 13 lange brieven zijn aan jou toegeschreven. Bovendien is je oudst bewaarde epistel – de eerste brief aan de Thessalonicenzen – geruime tijd voor de 4 evangeliën ontstaan.

Ik heb veel eerbied voor je erfenis, ook al ben ik niet altijd even gelukkig met de soms dwingende toon waarmee je je doelpubliek destijds aansprak. Je felle verwijten aan de Galaten – van oorsprong Keltische immigranten die zich in de buurt van het huidige Ankara hadden gevestigd – vind ik ronduit grof en hard.

Zelfs in je aanspreking deed je geen enkele poging om je afkeer voor dat volk te verhullen: ‘Domme Galaten, wie heeft jullie behekst?’
Los van je diepere bedoeling vind ik de algemene toon die je in deze brief aanslaat beneden alle peil. In je eerste brief aan de Korintiërs schrijf je zelfs enigszins minachtend over Jezus’ apostelen: ‘Ik heb harder gewerkt dan alle anderen; dat wil zeggen niet ik, maar de genade van God met mij’. Los van bovenstaande voorbeelden, erken ik dat je ook heel wat bijzonder aangrijpende, gevoelige en uitnodigende bijdragen heb overgeleverd.

Je omschrijving over de liefde is een schot in de roos: ‘Als ik de liefde niet heb, ben ik niets. De liefde is vriendelijk, geduldig en niet jaloers… Die liefde verheugt zich niet over onrecht, maar vindt haar vreugde in de waarheid. Ze geeft het nooit op; ze blijft geloven, hopen en volharden.’ Deze boodschap komt aan als een pijl in het hart. Trefzeker verwoord, beste Paulus!

Tenslotte bewonder ik je radicale keuze voor de omliggende volkeren die nooit eerder van Jezus hadden gehoord. Je had het lef – misschien onbewust beïnvloed door je ‘heidense’ lezers en luisteraars – een aantal strenge joodse wetten kritisch op de korrel te nemen. Het verbod op het eten van varkensvleesen de verplichting van de besnijdenis bij kleine jongetjes vond je niet meer van jouw tijd. In je brief aan de onderdrukte christelijke gemeente in Rome illustreer je jouw visie met concrete voorbeelden. Ik vermoed dat je stellingname in deze brief uiteindelijk je doodvonnis heeft ingeleid.

Jaren geleden bezocht ik in Rome de indrukwekkende basiliek die aan jou is gewijd.
Je stoffelijke resten rusten ‘buiten de muren’ van de oude binnenstad, terwijl Petrus’ graf zich onder de Sint-Pietersbasiliek bevindt. Het Romeinse gebedshuis dat al eeuwenlang aan jou herinnert is beduidend kleiner, maar veel ouder dan de Sint-Pietersbasiliek. Net zoals jouw geschreven bijdragen verder terug gaan in de tijd dan alle andere boeken in het Nieuwe testament.

Met enig voorbehoud, maar met bijzonder veel respect!

Bart Demyttenaere